H επιδερμική μα εποικοδομητική προσέγγιση της ιστορίας από τον Στάθη Καλύβα

 Γράφει ο Νίκος Σακελλαρόπουλος

Όταν πριν από κάποια χρόνια ο εισαγγελέας Θεόδωρος Παναγόπουλος κατέθεσε στην ελληνική ιστορία και στους Έλληνες τέσσερα σπουδαία αναγνώσματα («Τα ψιλά γράμματα της ιστορίας», «Όλα στο φως», «Ο ζυγός της Αφροδίτης» και «Ο φυλακισμένος του Ιτς Καλέ»), ψάχναμε να τα βρούμε ως τους δίσκους του Θεοδωράκη επί χούντας. Δεν ασχολήθηκε κανένα κανάλι, δεν γυρίστηκαν ντοκιμαντέρ με τις μέγιστες κι αποδειγμένες αλήθειες που κατέθετε και κατέρριπτε ήρωες με διευθύνσεις και ονόματα.

Όταν κυκλοφόρησε το εξαιρετικό βιβλίο του Έμπερχαρντ Χορστ με τη βιογραφία του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ουδείς ασχολήθηκε. Πώς ν’ ασχοληθεί αφού

καταδεικνυόταν ότι ο … Μέγας ήταν δολοφόνος και είχε βράσει σε μια μπανιέρα ακόμη και τη γυναίκα του;

Όταν κυκλοφόρησαν «Οι μύθοι και το παραμύθι» της ταπεινότητάς μου, στο οποίο με στοιχεία καταδεικνύονται για ποιον λόγο ο Μακρυγιάννης ήταν τοκογλύφος και αρχαιοκάπηλος, ποιοι έκλεισαν φυλακή τον Κολοκοτρώνη και σκότωσαν τον γιό του, γιατί πολλοί παππάδες ήταν απέναντι στην επανάσταση και ποιοι προύχοντες την τορπίλιζαν ή πολεμούσαν ΜΟΝΟ με ανταλλάγματα, το τι γράφηκε στο διαδίκτυο δεν περιγράφεται. Ένας μητροπολίτης δε, μίλησε σε κήρυγμά του με πολύ χριστιανική αγάπη για… σκύλας γέννα!

Όταν κυκλοφόρησε το εξαιρετικό βιβλίο του Ευάγγελου Κοροβίνη «Η νεοελληνική φαυλοκρατία», το μάθαμε τυχαία. Ουδείς ασχολήθηκε, δεν ήταν σ’ ελίτ και παρέες ο Κοροβίνης. Τέτοια παραδείγματα, μπορούν να κατατεθούν πάμπολλα. Ξεχνάμε ότι  ο Σκαρίμπας «έφτυσε» το γάλα της μάνας του για τις αλήθειες που έγραψε και τον καταγγελτικό του οίστρο;   Λίγα άκουσαν ο καθηγητής Βερέμης κι ο Πέτρος Τατσόπουλος μόλις τόλμησαν να πουνε αλήθειες στο εξαιρετικό ντοκιμαντέρ για το 1821 που προβλήθηκε πριν λίγα χρόνια, πάλι από τον Skai; Λίγους χαρακτηρισμούς άκουσε ο Βασίλης Ραφαηλίδης για την «Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1830-1974»;  

Αυτοί είμαστε κι αλίμονο σε όποιον τολμήσει κι αγγίξει τα εθνικά μας παραμύθια που έχουν καταστήσει ήρωες του ’21 ακόμη και μέγιστους κοπρίτες. Θα σηκωθούν τα γιαταγάνια του FB, θα κοκκινίσουν από ντροπή οι άμβωνες, θα πεταχτούν κοκοράκια της βουλής και όποιον πάρει ο χάρος…  

Τα θυμήθηκα όλα αυτά εξ αιτίας του νέου ντοκιμαντέρ του   Skai που είναι βασισμένο στο βιβλίο του Στάθη Καλύβα, «Καταστροφές και θρίαμβοι».

Χάρηκα για τον αχό που σήκωσαν τα δυο πρώτα επεισόδια και τα θετικά σχόλια της συντριπτικής μερίδας της κοινωνίας ή όσων τα είδαν. Όντως, ήταν καλογυρισμένα, ο Καλύβας κι ο Γιούρι Αβέρωφ που έβαλε παραγωγικά τεράστια πλάτη (και φαίνεται αυτό) έχουν κάνει πολύ καλή δουλειά, αλλά…

Το αλλά έχει να κάνει με το γεγονός ότι υπάρχει πολύ πολύ επιδερμίδα. Είναι σαφές ότι ο καθηγητής Καλύβας δεν ήθελε να συγκρουστεί με κανέναν. Δεν ονοματίζει κανέναν ως αίτιο των εμφυλίων πολέμων. Ούτε εκείνους που μοίρασαν τα χρήματα των δανείων (όσα έφτασαν στην Ελλάδα) για να δελεάζουν με αξιώματα και βαθμούς όσους πολεμούσαν ενάντια στον Κολοκοτρώνη. Ούτε εδώ ακούμε κάτι περί Μακρυγιάννη που είναι ταμίας αυτής της ιστορίας! Επιδερμικά αντιμετωπίζεται κι ο λαϊκισμός εκείνης της εποχής, η αντίδρασή του στον Καποδίστρια κι αργότερα στους Βαυαρούς που επιχειρούσαν να φτιάξουν κράτος, τόσα και τόσα. Ούτε καν τι «βιολί έπαιζαν» σε χορούς λαϊκισμού κι εθνικισμού  όσοι συγκροτούσαν την «Εθνική εταιρεία» κι οδήγησαν την Ελλάδα στον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1997. Ούτε καν τον ρόλο του πρωθυπουργού Γεωργίου Θεοτόκη, στην αναστύλωση της χώρας και στην δημιουργία στόλου (θωρηκτό Αβέρωφ κλπ) που οδήγησε στις μεγαλύτερες νίκες του ελληνισμού, στους δυο Βαλκανικούς πολέμους.

Ως να μην υπάρχουν πρόσωπα στην ιστορία. Ή, ως όλα όσα συνέβησαν για να φτάσουμε από τις καταστροφές στους θριάμβους να συνέβησαν με αυτόματο πιλότο και χωρίς φυσική παρουσία κάποιων. 

Πάντως κι ανεξαρτήτως αυτών, το ντοκιμαντέρ είναι εξαιρετικό αφού έστω κι επιδερμικά ακουμπάει πράγματα που στη συνείδηση του κόσμου είναι ιερά. Όπως το κρυφό σχολειό, που δεν υπήρξε ποτέ όπως θέλει η εκκλησία κι η νεοελληνική βαθιά συντήρηση. Καταδεικνύονται σχολεία σε πολλά μέρη της υποδουλωμένης επικράτειας από τα οποία προκύπτει ότι δεν υπήρχε λόγος κρυφής παιδείας.

Το ντοκιμαντέρ αναμφισβήτητα είναι εποικοδομητικό. Μάζες που υπό άλλες συνθήκες δεν θα νοιάζονταν καν, είδαν, άκουσαν, έμαθαν κάποια πράγματα. Ίσως θελήσουν να ψάξουν και κάτω από την επιδερμίδα.

Άλλωστε  εμείς οι Έλληνες δεν διαβάζουμε ιστορία, ίσως ως κατάλοιπο των κακογραμμένων σχολικών βιβλίων. Χώρια ότι την ξέρουμε με τεράστιο εθνικιστικό πρόσημο κι ενίοτε αόριστη ή και φαντασιακή.

Ναι, τη στιγμή που είμαστε ιστορικά αδαείς,  συνήθως αρνητές της αλήθειας και ταυτοχρόνως διχαζόμαστε ανά πάσα στιγμή, ο καθηγητής Καλύβας και το ντοκιμαντέρ προσφέρουν τα μάλα για να ψάξουν κάποιοι περισσότερο. Μέχρι εκεί.

Παρεμπιπτόντως κι ως επίλογο, σας προτείνω να διαβάσετε το τελευταίο πόνημα της Αθηνάς Κακούρη με τίτλο «Αλφαβητάρι νεοελληνικής ιστορίας» κι υπότιτλο «Επανάσταση – Καποδίστριας – Όθων, 1821 -1862». Αποτελεί ένα σπουδαίο βιβλίο που θα σας δώσει γνώση με σαφήνεια και ξεκάθαρες τοποθετήσεις.  Προφανώς επειδή η σπουδαία συγγραφέας δεν είναι ιστορικός και δεν την αφορούν οι συντεχνιακές λογικές και πρακτικές κι οι εξ απαλών ονύχων προσεγγίσεις.