Κοινωνικό μέρισμα και συντάξεις: Η λάθος κουβέντα με τον λάθος τρόπο

Γράφει
ο Μιχάλης Δεμερτζής

Μετά από τόσα χρόνια μνημονίων, είναι εντυπωσιακό το ότι έχουμε μείνει ίδιοι σε ιδέες και αντιλήψεις σαν κοινωνία ως προς το πώς (οφείλει να) λειτουργεί ένα κανονικό κράτος. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι στο δημόσιο διάλογο ακούγονται, ακόμα, μοιρολόγια για το πώς μας κακομεταχειρίζονται οι ξένοι και παρηγοριές για το πόσο καλό κάνουν τα εορταστικά επιδόματα, αλλά το ότι

δεν υπάρχει ακόμα ξεκάθαρος αντίλογος σε όλα αυτά.

Θεωρείται ακόμα ταμπού να επιχειρηματολογήσει κάποιος στο κοινό (τηλεοπτικό κυρίως) υπέρ των σωτήριων (χωρίς ίχνος υπερβολής) δανειακών συμβάσεων με τους ξένους, κι ας μην είναι πλέον σε ισχύ, και να αναδείξει τους λόγους για τους οποίους οι συντάξεις, αργά ή γρήγορα, είναι σκόπιμο να μειωθούν έτι περαιτέρω και οι διορισμοί στο δημόσιο μαζί με τα επιδόματα πρέπει να παρέχονται με φειδώ. (Στην Ελλάδα, ο διορισμός στο δημόσιο φυσικά και αποτελεί παροχή.)

Αν βρεθεί άνθρωπος να στηλιτεύσει την επιδοματική πολιτική της κυβέρνησης, παίρνει  την απάντηση – όχι μόνο από κυβερνητικά στελέχη αλλά και από θεωρητικά έγκριτους δημοσιογράφους –«δηλαδή να μην πάρει το πεντακοσάρικο ο ανθρωπάκος που τα έχει ανάγκη;» και εκεί τελειώνουν όλα.

Πριν κατηγορηθούμε για αναλγησία, να πούμε πως οι φτωχοί πρέπει να επιδοτούνται και πως οι συντάξεις, μικρές ή μεγάλες, στην πλειοψηφία τους κρατούν όρθια ολόκληρα νοικοκυριά. Αλλά κάποιος, κάπου, κάποτε, πρέπει να αρχίσει να αναλύει στο ευρύ κοινό πως, έτσι όπως έχουν τώρα τα πράγματα, το κοινωνικό μέρισμα πληρώνεται και με το παραπάνω από τους φόρους των ίδιων των δικαιούχων του, πως οι συντάξεις σε ένα αναδιανεμητικό ασφαλιστικό σύστημα είναι μετρημένα κουκιά και, το πιο σημαντικό, πως κοινωνικό μέρισμα παίρνουν και πολλοί που πολύ απλά δεν το δικαιούνται. Όχι γιατί δεν δυσκολεύονται οικονομικά όλοι οι «δικαιούχοι» το ίδιο, αλλά γιατί, όταν πολλοί από αυτούς πριν λάβουν το μέρισμα διαπιστώνεται ότι φοροδιαφεύγουν, το κράτος οφείλει, το λιγότερο, να μην τους επιβραβεύει. (Βλ., εφημερίδα Καθημερινή: «Εξαφανίστηκαν 400.000 φιλοξενούμενοι από τις δηλώσεις», 17/12/2018.)

Αυτά, αν μας ενδιαφέρει να έχουμε κράτος δικαίου, ή αλλιώς, ένα κράτος που έχει ουσιαστικές ελπίδες να βγει από την κρίση. Γιατί μπορεί η κυβέρνηση να αδιαφορεί για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, αλλά υποτίθεται ότι τουλάχιστον φροντίζει για την αναδιανομή του εισοδήματος, κάτι για το οποίο δεν σταματά να περηφανεύεται. Ακόμα κι αυτή η αναδιανομή, ωστόσο, ασχέτως του ότι δεν αρκεί από μόνη της για να ανακάμψει η οικονομία μας, αξιώνει διαρθρωτικές αλλαγές για να γίνει με όρους δικαιοσύνης· χρειάζεται δηλαδή εκσυγχρονισμένους ελεγκτικούς μηχανισμούς και στόχευση. Αν πρόκειται να καταργούμε για τους χαμηλοσυνταξιούχους το ΕΚΑΣ για να μην επιβαρύνονται τα ασφαλιστικά ταμεία με δαπάνες που δεν συνδέονται με εισφορές και μετά, ως αντιστάθμισμα, να ρίχνουμε στην αγορά αδιακρίτως μόνο λεφτά που δεν συνδέονται με την παραγωγή της, αφενός έχουμε γίνει ως κοινωνία πιο άδικη από ό,τι ήμασταν και, αφετέρου, κάνουμε κύκλους γύρω από τον εαυτό μας, δημιουργώντας έτσι και τη δίνη που μας καταπίνει…

Τώρα, βέβαια, η αλήθεια είναι πως αν ήμασταν ικανοί ως σύστημα για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, θα τις εφαρμόζαμε κατευθείαν στην παραγωγική μας διαδικασία, καθιστώντας την αναδιανομή μία πιο απλή υπόθεση.

Τέτοια ώρα, όμως, τέτοια λόγια... Το 2019 είναι έτος εκλογών και η κουβέντα για τα αίτια της κρίσης από σπάνια έχει γίνει ανύπαρκτη. Η ατζέντα για τους επόμενους μήνες έχει ανακοινώσεις χιλιάδων διορισμών στο δημόσιο, πολιτική κόντρα για το ποιος έκοψε λιγότερο τις συντάξεις και κοινωνική πόλωση μεταξύ της άποψης που υποστηρίζει ότι η Ελλάδα έχει γίνει ένας παράδεισος επενδύσεων και εκείνης που λέει ότι είναι κρανίου τόπος.

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι πιθανότητες να βγει η χώρα από την κρίση συντεταγμένα στο ορατό μέλλον φαίνονται ακόμα λιγότερες, καθώς η ένδειξη για το κατά πόσο θα τα καταφέρουμε δεν είναι πια αν θα εστιάσουμε στα σωστά σημεία, αλλά αν είμαστε ικανοί να εστιάσουμε με ψυχραιμία έστω στα λάθος.

Για την ώρα, δεν φαίνεται κάτι τέτοιο…