Ατομική ευθύνη, αυτή η άγνωστη…

Γράφει
ο Μιχάλης Δεμερτζής

Λίγους μήνες μετά το δημοψήφισμα για το Brexit, έκανε αίσθηση ένα βίντεο στο youtube (έγινε viral, όπως λένε εις την διαδικτυακήν), όπου ένας Βρετανός ακροατής βγήκε στον «αέρα» δημοφιλούς ραδιοφωνικής εκπομπής και κλαίγοντας είπε, «θέλω να ζητήσω συγγνώμη από το γιο μου που ψήφισα υπέρ του Brexit». 

Δύο χρόνια πέρασαν από τότε και

οι αμφιταλαντεύσεις για εκείνη τη λαϊκή ετυμηγορία δεν εγκατέλειψαν ποτέ τον βρετανικό δημόσιο διάλογο, προφανώς και τον ιδιωτικό. Η επίδραση τους μάλιστα ήταν τέτοια που στο ενδιάμεσο των δύο γνωστών βρετανικών κοινωνικών ομάδων των “Leavers” (οι ευρωσκεπτικιστές) και των “Bremainers” (οι υπέρ της παραμονής στην ΕΕ) σχηματίστηκε και η ομάδα των “Bremorsers”, δηλαδή «οι μετανιωμένοι», και αυτό που έχει σημασία εδώ είναι πως αυτός ο όρος επικράτησε αντί του «οι εξαπατημένοι» ή «οι προδομένοι».

Το πόσοι είναι οι «μετανιωμένοι» ή αν μπορούν να επηρεάσουν τα πολιτικά πράγματα στη χώρα τους είναι δευτερεύον. Αυτό που μας ενδιαφέρει εν προκειμένω είναι ότι υπάρχουν και ότι ο κόσμος ξέρει ότι υπάρχουν, πέρα από κάθε μεμονωμένη και ενδεχομένως ακραία περίπτωση που καταγράφεται και ανεβαίνει στο youtube.

Πάντως, το βίντεο που αναφέραμε στην αρχή με τον μετανιωμένο Βρετανό δεν είναι το μόνο αυτού του είδους. Υπάρχουν κι άλλα, με τελευταίο πιο χαρακτηριστικό να περιέχει έναν άλλον ακροατή, ο οποίος τηλεφώνησε μόλις τον περασμένο Νοέμβριο στην ίδια εκπομπή και μέσα σε λυγμούς επαναλάμβανε «Έκανα λάθος! Έκανα λάθος!»:

Δεν αναφέρθηκε σε κανένα Νάιτζελ Φάρατζ και σε κανένα Μπόρις Τζόνσον, οι οποίοι στο κάτω κάτω είπαν στο βρετανικό λαό ασύστολα ψέματα για να ψηφιστεί η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Τα είχε μόνο με τον εαυτό του...

Περίπου 2,5 χιλιάδες χιλιόμετρα νοτιοανατολικά, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Στην Ελλάδα, σχεδόν ολόκληρη η κοινωνία «βράζει» με την ελληνική κυβέρνηση, για ένα ζήτημα – το μόνο ζήτημα – για το οποίο σε καμία περίπτωση δεν εξαπατήθηκε. Τουναντίον, το κόμμα που τώρα κυβερνά είχε διαχρονικά κρυστάλλινες θέσεις για το «Μακεδονικό». Ο ελληνικός λαός το υπερψήφισε για τους δικούς του λόγους – τους έχουμε αναλύσει πολλάκις – και τώρα είναι έξαλλος μαζί του. Τώρα. Για το «Μακεδονικό». Ούτε για τους φόρους ούτε για το τρίτο μνημόνιο.

Στη Θεσσαλονίκη, που το θέμα «καίει», όλος ο κόσμος εκφράζει την άποψή του για αυτό ιδιωτικώς και δημοσίως. Στους ραδιοφωνικούς σταθμούς της πόλης ακούγονται καθημερινά εκατοντάδες φωνές απλών πολιτών και, το γράφουμε μετά λόγου γνώσης, ούτε μία δεν είπε κάτι που να μοιάζει με «έκανα λάθος». Μόνο ανάθεμα στην κυβέρνηση. Αν υπάρχει κάποιος, κάπου, που άκουσε άνθρωπο να είναι πιο εξοργισμένος με τον εαυτό του από ό,τι με την κυβέρνηση, παρακαλείται θερμά να μας το πει.

Στην Αθήνα, δε, καλλιτέχνες και λοιπές εξέχουσες προσωπικότητες που στήριζαν ψυχή και σώμα και έσπρωξαν με όλες τους τις δυνάμεις στην εξουσία τον ΣΥΡΙΖΑ, καλούν τώρα σε συστράτευση εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Έχουν δικαίωμα όλοι αυτοί να κατακρίνουν την κυβέρνηση στο συγκεκριμένο ζήτημα;

Βεβαίως.

Έχουμε δικαίωμα να μην τους παίρνουμε οι υπόλοιποι στα σοβαρά;

Όχι, δεν έχουμε δικαίωμα. Έχουμε χρέος. Εκείνου του είδους το χρέος που ξεχωρίζει τον πολίτη από τον άνθρωπο, για να μην πούμε τους μεγάλους από τα παιδιά…

Η αγαπητή καλλιτέχνις κ. Αφροδίτη Μάνου, φέρ’ ειπείν, μιλώντας την περασμένη Δευτέρα στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ ως μία εκ των κεντρικών ομιλητών του τελευταίου συλλαλητηρίου, απέκλεισε τον εαυτό της από τον κόσμο των υπεύθυνων ενηλίκων, λέγοντας ,«στήριξα ΣΥΡΙΖΑ… Δεν ήξερα τις θέσεις του για το Μακεδονικό και ούτε είχα υποχρέωση να τις ξέρω… Και δεν θα απολογηθώ σε κανέναν για αυτό. Ό,τι θέλω ψηφίζω, ό,τι θέλω γνωρίζω…».

Με αυτά ως δεδομένα, δήλωσε επιπλέον ότι με τη δημόσια τοποθέτησή της επιθυμεί να εκπροσωπήσει όλους όσοι ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ και είναι κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών. Και ξέρετε κάτι; Τους εκπροσωπεί πολύ πετυχημένα.

Οι δύο εντελώς διαφορετικοί κόσμοι που περιγράφονται και συγκρίνονται πιο πάνω εξηγούν γιατί η μία χώρα είναι η τέταρτη οικονομία στον κόσμο και η άλλη έχει ελλείψεις σε φάρμακα αν χιονίσει για μιάμιση μέρα. Επιπλέον, δείχνουν γιατί, από τη μία, το Ηνωμένο Βασίλειο , όσο κι αν πονέσει φεύγοντας από την ΕΕ, θα συνεχίσει να υπάρχει ως κανονικό κράτος ώσπου νομοτελειακά να ανακάμψει και μάλιστα, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, χωρίς στο μεταξύ να παύσει να είναι μέλος των G7, και, από την άλλη, γιατί η Ελλάδα θα διαλυόταν την επομένη της εξόδου της από την Ευρωζώνη.

Για να το πούμε αλλιώς, σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, καμία διακριτή κοινωνία δεν πήγε μπροστά – από την αρχαιοαθηναϊκή, για την οποία είμαστε τόσο περήφανοι οι Έλληνες, μέχρι τις σημερινές – χωρίς αυξημένο το αίσθημα της ατομικής ευθύνης.

Το πώς χτίζεται αυτό σε μία κοινωνία, είναι μία μεγάλη συζήτηση, η οποία έχει να κάνει με τη δημοκρατία, με την ευρύτερη του όρου έννοια, και τα ανθρώπινα λάθη, από τα οποία θεωρητικά, μεγαλώνοντας, μαθαίνουμε.

Δοθέντος του ότι ο Καστοριάδης το 1994 χαρακτήρισε τον ελληνικό λαό σε σχέση με την πολιτική του ευθύνη ως «νήπιο», 25 χρόνια μετά – εκ των οποίων τα δέκα εντός οικονομικής κρίσης –, η αντίληψη που έχουμε περί πολιτικής στην Ελλάδα δείχνει ότι η πρώτη δημοτικού είναι μακριά ακόμα…