Τα Ίμια, η κρίση, εμείς, οι Τούρκοι κι οι ήρωες

Γράφει
ο Νίκος Γ. Σακελλαρόπουλος

Αν μιλήσετε με παλαιότερους πολιτικούς και πολιτικούς αναλυτές αναφορικά με την στάση των Τούρκων στο Αιγαίο, θα σας πουν πριν από 35-40 χρόνια δεν υπήρχαν παραβιάσεις του εναέριου χώρου, ούτε οι καθημερινές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα.

Κι όσοι εξ ημών ζήσαμε εκ του σύνεγγυς (δημοσιογραφικά και με πολιτικές προσεγγίσεις κι αναλύσεις) την υπόθεση των Ιμίων, είχαμε συνειδητοποιήσει από τότε ότι αυτή δεν είναι μια απλή υπόθεση ή ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο.

Η υπόθεση των Ιμίων έκρυβε
κάτι βαθύτερο από την πλευρά της Τουρκίας.

Την για πρώτη φορά αμφισβήτηση του status quo των συνόρων και του Αιγαίου. Την για πρώτη φορά ουσιαστική είσοδο του όρου «γκρίζες ζώνες»  στις διμερείς σχέσεις των χωρών αλλά και τις διεθνείς σχέσεις των Τούρκων. Μέχρι τα Ίμια, οι Τούρκοι (ακόμη κι οι χάρτες τους γεωγραφικών και στρατιωτικών υπηρεσιών) ανέφεραν ότι όλες αυτές είναι πέραν από κάθε αμφιβολία ελληνικές. Μετά τα Ίμια όλα άλλαξαν και πέρασαν στην επόμενη φάση των τουρκικών σχεδίων που ξετυλίγονται για το Αιγαίο.

23 χρόνια μετά από εκείνη τη νύχτα, έχουμε την πεποίθηση πια, ότι αυτό το επεισόδιο με τους τρεις νεκρούς Έλληνες αξιωματικούς εξυπηρετούσε ένα διττό σκοπό για τους Τούρκους:

1.      Την έναρξη εφαρμογής των σχεδίων της δικής τους λεγόμενης «εθνικής υπόθεσης» αναφορικά με την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο. Οι Τούρκοι έκαναν ένα βήμα μπροστά από την μέχρι τότε θέση τους. Που ήταν οι απειλές για πόλεμο αν εμείς επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα.

2.      Την ανίχνευση των δικών μας προθέσεων. Κι αυτή την αντιλήφθηκαν ξεκάθαρα, όταν διαπίστωσαν την ελληνική υποχωρητικότητα.

Ουσιαστικά δεν μάθαμε ποτέ τι έριξε εκείνη τη μοιραία νύχτα το ελληνικό ελικόπτερο κι οδήγησε στον θάνατο τους Παναγιώτη Βλαχάκο, Χριστόδουλο Καραθανάση και Έκτορα Γιαλοψό.

Αληθινό ή διάτρητο το πόρισμα;

Το πόρισμα που βγήκε από το Ναυτοδικείο Πειραιά αναφέρει ότι το ελικόπτερο ΔΕΝ καταρρίφθηκε από εχθρικά πυρά. Κι είναι χαρακτηριστικό ότι πριν μόλις από ένα χρόνο, ο υποναύαρχος (Ε.Α) Παττάς (που εκείνο το βράδυ ήταν κυβερνήτης του πλοίου «Πυρπολητής» που βρισκόταν στην περιοχή των Ιμίων σε αποστολή εποπτείας των Ιμίων) ανέφερε ότι αν το ελληνικό ελικόπτερο είχε κτυπηθεί από τουρκικά πυρά θα είχε γίνει αντιληπτό. Αλλά, ουδείς εξ αυτών που συνέταξαν το πόρισμα ή τους Έλληνες αξιωματικούς που ήταν παρόντες στο επεισόδιο, μπορεί να διαβεβαιώσει ότι το ελικόπτερο ΔΕΝ έπεσε από βολές Τούρκων κομάντο που ήδη βρίσκονταν επάνω στη «Μικρή Ίμια».

Στο σημείο αυτό, μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι αν είχαν πυροβολήσει οι Τούρκοι κομάντος που ήδη ήταν επάνω στη «Μικρή Ίμια», θα είχαν γίνει αντιληπτοί. Η απάντηση είναι ότι αν είχαν εκτοξεύσει πυρά  από «φλογοκρύπτες δεν θα γίνονταν αντιληπτοί.

Από την άλλη πλευρά, αυτοί που αμφισβητούν αυτό το πόρισμα, με πρώτες και καλύτερες τις οικογένειες των τριών αξιωματικών, ισχυρίζονται ότι η άτρακτος του ελικοπτέρου που ανασύρθηκε ήταν γεμάτη τρύπες και κακώς αυτές αποδόθηκαν σε πριτσίνια που αποκολλήθηκαν κατά την πτώση. Επιπλέον, οι στολές των νεκρών αξιωματικών ήταν γεμάτες τρύπες (όπως καταγγέλλει συστηματικά ο υιός του Χριστόδουλου Καραθανάση). Ενώ, τα συντρίμμια του ελικοπτέρου δεν επιτράπηκε να εξεταστούν από ειδικούς εμπειρογνώμονες της κατασκευάστριας εταιρείας.

Υπάρχει συμπέρασμα;

Ουδείς μπορεί ν’ απαντήσει κατηγορηματικά. Το βέβαιο είναι ότι οι Τούρκοι είχαν προβλέψει πιο έγκυρα απ’ ότι εμείς τη διάθεση των ΗΠΑ να μην επιτρέψουν τον π΄λεμο στην περιοχή. Κι άρα, αφού είχαν συνειδητοποιήσει ότι δεν πρόκειται να υπάρξει κλιμάκωση, προχώρησαν εκείνο το βράδυ σ’ ένα μελετημένο τους βήμα προς την επίτευξη των επιδιώξεών τους. Στην αρχή καταγραφής «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο.

Ερωτήσεις:

1. Συνέφερε τους Τούρκους να υπάρχουν νεκροί;

Λογικά όχι. Αφού δεν μπορούσαν να γνωρίζουν την αντίδραση της νέας ελληνικής κυβέρνησης (μόλις είχε γίνει πρωθυπουργός ο Κ. Σημίτης). Δεν μπορούσαν, δηλαδή, να γνωρίζουν αν η ελληνική κυβέρνηση (και μάλιστα υπό το βάρος νεκρών Ελλήνων) θα κρατούσε την παθητική στάση που κράτησε. Άρα, αυτό δεδομένο μπορεί να συμφωνεί με το ελληνικό πόρισμα περί μη πτώσης του ελικοπτέρου από τουρκικά πυρά.

2. Ήταν έτοιμη η Ελλάδα (κυβέρνηση και στρατιωτική ηγεσία) ν’ αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί ένα τέτοιο επεισόδιο με την Τουρκία;

Η απάντηση είναι όχι. Η κυβέρνηση ήταν νέα κι εδώ πατούσε κι εκεί βρισκόταν. Ο δε συντονισμός στο στράτευμα ανύπαρκτος. Απόδειξη ότι γνωρίζοντας ότι στα Ίμια δεν γίνονται ασκήσεις αλλά απίστευτη πολεμική κρίση κι αμφισβήτηση ή και κατάληψη ελληνικών εδαφών, έστειλαν εκεί ένα ελικόπτερο με τρεις αξιωματικούς που δεν είχαν αναπαυθεί για χρονικό διάστημα από 30 μέχρι 40 ώρες. Και μάλιστα χωρίς να τους δώσει κανένας ξεκάθαρες εντολές που να αφορούν τους  κανόνες εμπλοκής. Κι επιπλέον, χωρίς ουδείς να τους δώσει πληροφορίες για τις καιρικές συνθήκες, την ορατότητα και τη μορφολογία του εδάφους των Ιμίων. Τους έστειλαν σε κανονική αποστολή αυτοκτονίας. Κι ο ηρωικός τους θάνατος εκείνη τη θλιβερή νύκτα θ’ απασχολεί εσαεί τους πάντες αναφορικά με τον αν αυτός οφείλεται στον τουρκικό ή  στον ελληνικό παράγοντα…

3. Θα μάθουμε ποτέ τι συνέβη εκείνο το βράδυ στο Μέγαρο Μαξίμου, στο υπουργείο Εξωτερικών, σε διαβαθμισμένης προσπελάσεως υπόγεια του ελληνικού Πενταγώνου και σε άλλα κρίσιμα σημεία; 

Το βέβαιο είναι ότι ακριβώς 23 χρόνια μετά,  η Ελλάδα δείχνει ξεκάθαρα πως δεν μπόρεσε να διαχειριστεί σε κανένα επίπεδο εκείνη την τραγωδία. Ακόμη και σήμερα. Επιτρέποντας στην Τουρκία να μεταβάλλει το status quo της περιοχής. Σήμερα, μάλιστα, εκτός των «γκρίζων ζωνών», αμφισβητούν επισήμως ακόμη και τη συνθήκη της Λωζάννης.

Κάτι τελευταίο:

Χάρηκα που άκουσα τον Κυριάκο Μητσοτάκη ν’ αποδίδει τιμή στους αξιωματικούς Καραθανάση, Βλαχάκο και Γιαλοψό. Δεν μπορεί η θυσία των ηρώων για την πατρίδα, να παραδίδεται συστηματικά προς καπηλεία στη Χρυσή Αυγή. Τέτοια μοίρα δεν αρμόζει ούτε στην Ελλάδα ούτε σε καμία άλλη πατρίδα κι εκείνους που «έφυγαν» για χάρη της. Δεν μπορεί 23 χρόνια τώρα το ελληνικό κράτος να «βλέπει διακριτικά» και με αποστάσεις τη θυσία των αξιωματικών, λες και δεν ήταν ένστολοι και δεν ήταν σε διατεταγμένη υπηρεσία. Λες και δεν ήταν ελληνόπουλα.

Και θλίβομαι και από την σιωπή της σημερινής κυβέρνησης, την ώρα που κάθεται προσοχή μπροστά στους…. νεκρούς της ΕΡΤ…

Το χρονικό της κρίσης

25 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ»προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Ο πλοίαρχός του αρνείται βοήθεια από το Λιμενικό, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και ότι οι μόνες αρμόδιες είναι οι αρχές της χώρας του.

26 Δεκεμβρίου 1995: Το Λιμεναρχείο Καλύμνου ενημερώνει το Υπουργείο Εξωτερικών και αυτό με τη σειρά του το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ότι αν δεν παρέμβει ρυμουλκό, το τουρκικό πλοίο θα κινδυνεύσει.

27 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ενημερώνει την ελληνική πρεσβεία ότι, ανεξαρτήτως του ποιος θα ανελάμβανε τη διάσωση του πλοίου, υπήρχε θέμα γενικότερα με τις βραχονησίδες.

28 Δεκεμβρίου 1995: Δύο ελληνικά ρυμουλκά αποκολλούν το τουρκικό φορτηγό και το οδηγούν στο λιμάνι Κιουλούκ της Τουρκίας. Το πρωί της ίδιας μέρας ένα τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος συντρίβεται στα ελληνικά χωρικά ύδατα, στην περιοχή της Λέσβου, ύστερα από εμπλοκή με ελληνικά μαχητικά. Με ελληνική βοήθεια, ο Τούρκος πιλότος διασώζεται.

29 Δεκεμβρίου 1995: Το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εκμεταλλεύεται την κατάσταση και επιδίδει ρηματική διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, στην οποία αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπουντρούμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία.

9 Ιανουαρίου 1996: Το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απαντά με καθυστέρηση δέκα ημερών, απορρίπτοντας τη διακοίνωση.

15 Ιανουαρίου 1996: Παραιτείται ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που νοσηλεύεται στο "Ωνάσειο".

16 Ιανουαρίου 1996: Το Υπουργείο Εξωτερικών αντιλαμβανόμενο το παιγνίδι των Τούρκων ζητά αυξημένα μέτρα επαγρύπνησης στην περιοχή των Ιμίων από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

19 Ιανουαρίου 1996: Η κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ εκλέγει νέο πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Σημίτη.

26 Ιανουαρίου 1996: Ο δήμαρχος Καλύμνου, Δημήτρης Διακομιχάλης, θορυβημένος από το γεγονός της αμφισβήτησης της ελληνικότητας των Ιμίων, υψώνει την ελληνική σημαία στο ένα νησί, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διευθυντή Καλύμνου, τον ιερέα και δύο κατοίκους του νησιού. Θα κατηγορηθεί αργότερα από τους συντρόφους του στο ΠΑΣΟΚ ότι ήταν αυτός που έριξε λάδι στη φωτιά.

27 Ιανουαρίου 1996: Δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας "Χουριέτ"στη Σμύρνη μεταβαίνουν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια. Υποστέλλουν την ελληνική σημαία και υψώνουν την τουρκική. Η όλη επιχείρηση βιντεοσκοπείται και προβάλλεται από το τηλεοπτικό κανάλι της "Χουριέτ", με τους Τούρκους να πανηγυρίζουν για την ελληνική αποτυχία.

28 Ιανουαρίου 1996: Το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού "Αντωνίου" κατεβάζει την τουρκική σημαία και υψώνει την ελληνική. Το βράδυ Έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μεγάλη Ίμια, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα παραπλέοντα εκεί τουρκικά πολεμικά. Η πολιτική εντολή προς τους Έλληνες στρατιωτικούς είναι να αποφευχθεί κάθε κλιμάκωση της ένταση.

29 Ιανουαρίου 1996: Ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς τη Τουρκία, ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά. Η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ ζητά διαπραγματεύσεις για το καθεστώς των βραχονησίδων του Αιγαίου. Τουρκικά πολεμικά παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα και πλησιάζουν τα Ίμια. Γίνονται διαβήματα από την Ελλάδα σε Ε.Ε. και ΗΠΑ.

30 Ιανουαρίου 1996: Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έχει τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό πρόεδρο Μπιλ Κλίντον. Του εκφράζει την ελληνική θέση ότι η χώρα μας δεν επιθυμεί την ένταση, αλλά εφόσον προκληθεί θα αντιδράσει δυναμικά.

Η κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να αποσύρει το άγημα, όχι όμως και την ελληνική σημαία. Στα Ίμια σπεύδουν τα πολεμικά πλοία «Ναυαρίνο» και «Θεμιστοκλής». Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών δηλώνει ότι υπάρχουν και άλλα νησιά του Αιγαίου με ασαφές νομικό καθεστώς και δεν αποδέχεται την ελληνική πρόταση (αποχώρηση του αγήματος, όχι και της σημαίας).

31 Ιανουαρίου 1996

00:00: Συγκαλείται σύσκεψη στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Πάγκαλος, φθάνει καθυστερημένα, επειδή παίρνει μέρος σε τηλεοπτική εκπομπή.

01:40: Στο ΓΕΕΘΑ καταφθάνουν πληροφορίες ότι Τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια.

04:30: Ελικόπτερο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού απογειώνεται από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» για να επιβεβαιώσει την πληροφορία. Επικρατούν άσχημες καιρικές συνθήκες.

04:50: Το πλήρωμα του ελικοπτέρου αναφέρει ότι εντόπισε περί τους 10 Τούρκους κομάντος με τη σημαία τους. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση του κι ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος αναφέρει βλάβη και χάνεται από τα ραντάρ.

Το τέλος

Αργότερα θα ανασυρθούν νεκρά και τα τρία μέλη του πληρώματος, ο υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός, σκοτώθηκαν.

Η επίσημη άποψη του ελληνικού κράτους ήταν ότι το σκάφος κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου.

Ωστόσο, στην Ελλάδα υπάρχει ευρέως διαδεδομένη η άποψη ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε είτε από το Τουρκικό Ναυτικό είτε από τους Τούρκους καταδρομείς που υπήρχαν πάνω στο νησί και ότι το γεγονός αποκρύφτηκε, προκειμένου να λήξει η κρίση και να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες σε γενικευμένη σύρραξη ή ακόμα και σε πόλεμο.

06:00: Οι Αμερικανοί διά του Υφυπουργού Εξωτερικών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ επιβάλλουν και στις δύο πλευρές τη θέληση τους. «No ships, no troops, no flags» διαμηνύουν ή σε πιο κομψή διπλωματική γλώσσα να ισχύσει το status quo ante. Μέχρι το μεσημέρι της 31ης Ιανουαρίου 1996 τα πλοία, οι στρατιώτες και οι σημαίες είχαν αποσυρθεί από τα Ίμια.

Την επόμενη ημέρα ό πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης ευχαρίστησε από το βήμα της Βουλής τους Αμερικανούς για τον καταλυτικό τους ρόλο στην αποκλιμάκωση της έντασης.

Το ημερολόγιο του ΓΕΝ

Λίγο πριν από τη 1 π.μ. της 31ης Ιανουαρίου, οι Τούρκοι έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο απόβασης των κομάντος τους στα Δυτικά Ιμια, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το Greek Citizen. Την ίδια ώρα που η φρεγάτα «Γιαβούζ» πλησίαζε πολύ κοντά στην επίμαχη βραχονησίδα, οπότε και πιστεύεται ότι άφησε τη λαστιχένια βάρκα με τους κομάντος, δύο τουρκικά ελικόπτερα «Μπλακ Χοκ» πετούσαν από πάνω. Οι επιτελείς του ΓΕΝ πίστευαν ότι τα δύο ελικόπτερα θα αποβίβαζαν εκείνα κομάντος ενώ στην πραγματικότητα επιχείρησαν να παραπλανήσουν τις ελληνικές δυνάμεις.

31 Ιανουαρίου, 00.47: Από φρεγάτα «Ναυαρίνο» (κέντρο επιχειρήσεων για τα Ιμια) προς ΓΕΝ: Ελικόπτερα κινούνται βόρεια προς βραχονησίδες.

00.55 ΓΕΝ προς Ναυαρίνο: Δεν θα πατήσει Τούρκος στα νησιά. Να βληθούν προειδοποιητικές βολές και αν συνεχίσουν να καταρριφθούν. Να προστατευθούν τα Ιμια και το Φαρμακονήσι.

01.04 ΓΕΝ προς Ναυ.: Δύο τουρκικά ελικόπτερα Μπλακ Χοκ βρίσκονται στην περιοχή, το ένα σε αιώρηση πλησίον της Γιαβούζ (φρεγάτα), 1.000 γιάρδες δυτικά από τα Ιμια. Το άλλο υπερίπταται Γιαβούζ.

01.25 ΓΕΝ προς Ναυ: Εξασφαλίσατε την ετοιμότητα ημετέρων μονάδων. Στοχοποιήσατε κάθε τουρκική μονάδα. Να ευρίσκεσθε σε ετοιμότητα για παν ενδεχόμενο.

01.37 ΓΕΝ προς Ναυ.: Εφόσον τα ελικόπτερα προσπαθήσουν να βγάλουν κόσμο, να ριφθεί μια φωτοβολίδα. Δεύτερον, να ριφθεί προειδοποιητική βολή, τρίτον να καταρριφθούν.

01.55 Ναυ. προς ΓΕΝ: Τα ελικόπτερα είναι κοντά στη φρεγάτα. H φρεγάτα είναι 500 γιάρδες από το νησί.
Τα ελικόπτερα απομακρύνονται αλλά το ελληνικό Πεντάγωνο δεν ανησυχεί μόνο για τα Ιμια, καθώς έχει να προστατεύσει μια σειρά από νησίδες στην περιοχή.

02.00 ΓΕΝ προς Ναυ.: Εφιστάται η προσοχή σας μήπως η απομάκρυνση ελικοπτέρων είναι παραπλανητική για να κάνουν ενέργεια στο Φαρμακονήσι.

Στις 03.00 αρχίζουν να έρχονται οι πρώτες πληροφορίες πως οι Τούρκοι έχουν καταλάβει τα Δυτικά Ιμια. Δίνεται η εντολή να ανέβει η δεύτερη ομάδα βατραχανθρώπων αλλά η εκτέλεσή της καθυστερεί επειδή πέρασαν πρώτα από τα Ανατολικά Ιμια για να πάρουν φορτισμένες μπαταρίες ασυρμάτων. Για 45 λεπτά της ώρας Ελλάδα και Τουρκία βρέθηκαν πολύ κοντά στο να έχουν κομάντος τους πρόσωπο με πρόσωπο στα Δυτικά Ιμια.

03.15 ΓΕΝ προς Ναυ.: Υπάρχουν πληροφορίες ότι ίσως κάτι γίνεται στη Δυτική Ιμια. Εξακριβώσατε και πείτε μου.

03.16 ΓΕΝ προς Ναυ.: Πρι... Διατάξτε Πολεμιστή (περιπολικό ναυτικού) να αποβιβάσει Μονάδα Υποβρυχίων Καταστροφών στη Δυτική Ιμια και να μου πείτε έναρξη και πέρας.

03.30 ΓΕΝ προς Ναυ.: Υπάρχει πληροφορία ότι έχουν ανέβει 30 άτομα στο δυτικό νησί Ιμια. Να πάει ο Πολεμιστής να ελέγξει με προβολέα και στη συνέχεια να αποβιβάσει MYK (βατραχανθρώπους).

03.36 Ναυ. προς ΓΕΝ: Τώρα αποβιβάζονται MYK στη βάρκα και εκτιμάται ότι η κίνηση θα περατωθεί σε 30 λεπτά.

03.38 ΓΕΝ προς Ναυ.: Πείτε μου άμεσα αν υπάρχει κανένας Τούρκος κρατημένος δίπλα στο νησί. Με ενδιαφέρει άμεσα αν είναι κανένας πάνω στο νησί.

03.42 ΓΕΝ προς Ναυ.: Απογειώσατε ελικόπτερο και ελέγξατε δυτικό νησί προ αποβιβάσεως MYK.

04.08 ΓΕΝ προς Ναυ.: Τονίζεται η απαίτηση πριν βγουν οι MYK να είμαστε βέβαιοι ότι δεν υπάρχει άνθρωπος στη Δυτική Ιμια.

Το ελικόπτερο απογειώνεται από το Ναυαρίνο και πετάει, σε εξαιρετικά κακές συνθήκες, πάνω από τις βραχονησίδες. H πίεση από το κέντρο είναι ασφυκτική.

04.25 Ναυ. προς ΓΕΝ: Ελικόπτερο άνωθεν Δυτικής Νήσου, Αναμένω αποτελέσματα.

04.26 Ναυ. προς ΓΕΝ: Δεν έχει εντοπίσει ακόμη τίποτα. Ορατότητα χαμηλή.

04.28 Ναυ. προς ΓΕΝ: Βρέχει στην περιοχή. Ορατότητα χαμηλή. Προσπαθεί να εντοπίσει οτιδήποτε.

04.29 ΓΕΝ προς Ναυ.: Περιμένω να μου πείτε για το ελικόπτερο και το αποτέλεσμα της έρευνας. Το αναμένει ο πρωθυπουργός.

04.47 Ναυ. προς ΓΕΝ: Εχει περάσει τέσσερις φορές πάνω από το νησί. Αποτελέσματα αρνητικά. Πετάει σε ύψος 40-50 μέτρα και προσπαθεί.

04.50 Ναυ. προς ΓΕΝ: Υπάρχουν μερικά άτομα πάνω στο νησί.
Το ελικόπτερο αναφέρει πως πρόκειται για δέκα τούρκους κομάντος πάνω στο δυτικό νησί.

05.02 ΓΕΝ προς Ναυ.: Οι δικοί μας βατραχάνθρωποι να παραμείνουν στον Πολεμιστή και να γίνει συλλογή στοιχείων.

05.04 ΓΕΝ προς Ναυ.: Το ελικόπτερο να επιστρέψει.

05.05 Ναυ. προς ΓΕΝ: Εχω απώλεια επικοινωνίας με το ελικόπτερο. H τελευταία του αναφορά EMRGENCY EMERGENCY βόρεια 1,5 μίλι από το σημείο του ενδιαφέροντος.
Στις 05.40 το ΓΕΝ διατάζει τον κυβερνήτη του Πυρπολητή να πάρει τους έλληνες βατραχανθρώπους από την περιοχή.

05.40 ΓΕΝ προς Πυρπολητή: Θα εκτελεσθεί αποχώρηση φίλιων και εχθρικών μονάδων από την περιοχή.

05.58 ΓΕΝ προς Ναυ.: Οι οδηγίες για τον Πυρπολητή είναι ότι από την περιοχή θα φύγει ένα δικό τους και ένα δικό μας. H διαταγή θα δίνεται από το ΓΕΝ. Ο Πυρπολητής θα φύγει τελευταίος αφού πάρει τους ΟΥΚ και τη σημαία. Εσείς παραμείνετε για το ελικόπτερο. Θέλω τα ονόματα του πληρώματος.

07.12 ΓΕΝ προς Πυρπολητή: Να αρχίσετε να παίρνετε τη Σημαία και τον κόσμο. Να μου πείτε αν γίνεται το ίδιο και από τους άλλους.

Η ΚΥΠ, οι ένοπλες δυνάμεις και ο ρόλος του Σημίτη

Η ΕΥΠ είχε δώσει έγκαιρη προειδοποίηση για την προετοιμασία των Τούρκων. Ο Κώστας Σημίτης ενημερώθηκε γι' αυτό το έγγραφο και ζήτησε από τον τότε διοικητή της ΕΥΠ ναύαρχο Λεωνίδα Βασιλικόπολο αντίγραφο, το οποίο και έλαβε στις 31 Ιανουαρίου.

Ένα από τα σοβαρά προβλήματα εκείνων των ημερών ήταν ασφαλώς η καχυποψία που υπήρχε ανάμεσα στον Σημίτη, ο οποίος μόλις είχε αναλάβει την πρωθυπουργία, και ανθρώπους σαν τον Βασιλικόπουλο, τον ναύαρχο Λυμπέρη ή τον πτέραρχο Κουρή που ήταν τότε υφυπουργός Άμυνας.

Οι αξιωματικοί αυτοί είχαν μάθει να λειτουργούν με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος λάτρευε τις συσκέψεις με στρατιωτικούς, τις υπηρεσίες από κλειστές πηγές και τη διαχείριση κρίσεων όπως εκείνη του Μαρτίου του 1987. Ο Σημίτης τους θεωρούσε «ανδρεϊκούς», ξένους στη δική του κουλτούρα και ύποπτους για το στήσιμο παγίδων τις κρίσιμες εκείνες ώρες.

Ο Διοικητής της ΕΥΠ διαπίστωσε το χάσμα όταν επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό το πρωί της 30ής Ιανουαρίου. Λίγο πριν είχε συναντήσει στο κτίριο της λεωφόρου Κατεχάκη τον σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα Μπιλ P., ο οποίος τον ενημέρωσε ότι «σε λίγες ώρες θα μιλήσει ο πρόεδρος Κλίντον με τον έλληνα πρωθυπουργό.

Τα πράγματα είναι σοβαρά». Ο σταθμάρχης παρέδωσε επίσης μια επιστολή του ελληνοαμερικανού αρχηγού της CIA Τζορτζ Τένετ, ο ο οποίος έγραφε πως «θα ήταν καταστροφικό για την Ελλάδα, την Τουρκία, τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ να προκληθεί ένας πόλεμος λόγω της κλιμάκωσης του επεισοδίου».

Ο κ. Βασιλικόπουλος πήγε στο γραφείο του πρωθυπουργού, ο οποίος στεκόταν όρθιος όσο του μιλούσε, τον άκουσε και του είπε: «Δεν σας χρειάζομαι άλλο».

H πρόταση της CIA

Αρκετές ώρες αργότερα ο σταθμάρχης επισκέφθηκε για δεύτερη φορά το κτίριο της Κατεχάκη. Αυτή τη φορά δεν έκρυβε την ανησυχία του και δήλωσε στον κ. Βασιλικόπουλο πως μεταφέρει μια πρόταση του αρχηγού της CIA. «Να αποσύρετε εσείς ένα τμήμα της φρουράς που έχετε στα Ίμια σε ένδειξη καλής θέλησης και οι Τούρκοι σε ανταπόδοση θα αποσύρουν ναυτικές δυνάμεις» πρότεινε ο Μπιλ P. και συνέχισε: «Τρέχουμε το ίδιο σενάριο με την Άγκυρα και πιστεύομε ότι είμαστε σε καλό δρόμο». Ο κ. Βασιλικόπουλος γέλασε αρχικά λέγοντας χαρακτηριστικά:«Δηλαδή πόσους κομάντος να αποσύρουμε, δεν έχουμε και καμιά μεραρχία;». «Δεν έχει σημασία πόσους, έστω και λίγους, για να δείξετε την καλή σας πρόθεση» ανταπάντησε ο σταθμάρχης.

Αμέσως μετά άρχισε μια συζήτηση για την ακριβή διατύπωση, αν θα αναφερόταν σε λίγους (few), κάποιους (some of them) ή κάποια άλλη φράση. Ο αρχηγός της ΕΥΠ ρώτησε τον Μπιλ P. αν στη φόρμουλα της CIA ετίθετο ζήτημα απομάκρυνσης της Ελληνικής Σημαίας από τα Ίμια. «Όχι, σε καμία περίπτωση» απάντησε εκείνος.

Καθώς έβγαινε από το γραφείο του κ. Βασιλικόπουλου, ο σταθμάρχης σταμάτησε, γύρισε προς το γραφείο του και του είπε: «Σας παρακαλώ, μη χάσετε χρόνο, δώστε μου μια απάντηση. Τα πράγματα είναι κρίσιμα».

Ο Βασιλικόπουλος σήκωσε το πορτοκαλί τηλέφωνο και ζήτησε να μιλήσει με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Λυμπέρη για να τον ενημερώσει. Οι υπασπιστές του απάντησαν πως είναι «εκτός επικοινωνίας» γιατί βρισκόταν στο γραφείο του κ. Σημίτη στη Βουλή.

Εν συνεχεία τηλεφώνησε στον υφυπουργό κ. Κουρή, ο οποίος βρισκόταν - μόνος του - στο Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων στα υπόγεια του Πενταγώνου. «Δεν μου φαίνεται και τόσο κακή ιδέα, γιατί πάμε για μεγάλη κρίση» του είπε ο κ. Κουρής και τότε ο κ. Βασιλικόπουλος μπήκε στο υπηρεσιακό του αυτοκίνητο και κατέβηκε ο ίδιος στη Βουλή. Πήγε στο γραφείο του πρωθυπουργού και εκεί συνάντησε την ιδιαιτέρα του. Της ζήτησε να μιλήσει με τον πρωθυπουργό για θέμα «μείζονος σημασίας» και εκείνη του ζήτησε να περιμένει δύο λεπτά.

Μπήκε στην αίθουσα συσκέψεων, ενημέρωσε τον κ. Σημίτη και - λίγο αμήχανη - του είπε πως «ο πρόεδρος είπε να δείτε τον κ. Μαντέλλη και να τον ενημερώσετε».

Η επικοινωνία με τον πρωθυπουργό

Ο ψηλός και συνήθως νευρικός απόστρατος αξιωματικός δύσκολα συγκράτησε την αγανάκτησή του και επέμεινε: «Μα, αντιλαμβάνεσθε πως είμαι ο αρχηγός της ΕΥΠ και πρέπει να μιλήσω μόνο στον πρωθυπουργό».

Αυτό δεν συνέβη και ο κ. Βασιλικόπουλος κάθισε σε έναν καναπέ για πολλή ώρα. Κάθε λίγο το γραφείο του τον ειδοποιούσε πως είχε τηλεφωνήσει ο Μπιλ P., τονίζοντας πως είναι επείγον να επικοινωνήσει μαζί του. Έπειτα από μία ώρα και κάτι η πόρτα της αίθουσας συσκέψεων άνοιξε και βγήκε ο υπουργός Εξωτερικών κ. Θ. Πάγκαλος για να τηλεφωνήσει στον αμερικανό υφυπουργό Εξωτερικών κ. Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ από ένα διπλανό δωμάτιο. Ο κ. Βασιλικόπουλος βρήκε την ευκαιρία, μπήκε στην αίθουσα και βρέθηκε δίπλα στον κ. Σημίτη. Τον ενημέρωσε και εκείνος του απάντησε πως «το θέμα το χειρίζεται ο κ. Πάγκαλος, μην κάνετε τίποτα, μην ασχοληθείτε άλλο».