Αγωγός ελπίδας κι ασφάλειας μα και πόκερ

Γράφει
ο Νίκος Γ. Σακελλαρόπουλος

Λίγο πριν την χθεσινή υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας ανάμεσα σε Ελλάδα, Ισραήλ και Κύπρο για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου East Med, οι προκάτοχοι του σημερινού υπουργού ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη, δέχθηκαν ένα τηλεφώνημα από τον ίδιο. Με το οποίο τους προσκαλούσε να παραστούν στο ιστορικής και στρατηγικής σημασίας γεγονός. Ήταν μια συμβολική μα και έντιμη κίνηση αφού οι Γιάννης Μανιάτης (κυρίως και πρωτίστως),  Πάνος Σκουρλέτης και Γιώργος Σταθάκης ακολούθησαν κατά γράμμα όσα αποφάσισε η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου.

Η κατασκευή του αγωγού αποτελεί

τη δικαίωση εκείνων που ισχυρίζονται ότι όσες φορές χαράχθηκε και εφαρμόστηκε εθνική στρατηγική, η χώρα μόνο οφέλη είχε. Κι η αλήθεια είναι ότι παρά τις αντιδράσεις του ΣΥΡΙΖΑ όταν αρχικά (2013) αποφασίστηκε η συμμετοχή της χώρας στο συγκεκριμένο εγχείρημα, εν συνεχεία έγινε «kolotoumpa» κι υπηρετήθηκε ο σκοπός κι ο στόχος.

Ποιος ήταν ο σκοπός κι ο στόχος; Οι τρεις χώρες να καταστούν τροφοδότριες φυσικού αερίου της Ευρώπης. Από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου! Αφού λόγω της σταδιακής εξάντλησης των κοιτασμάτων της Βόρειας θάλασσας η Ευρώπη εξαρτάται όλο και περισσότερο από ενεργειακές εξαγωγές.

Προσέξτε: Αυτή τη στιγμή το δεδομένο που έχουμε είναι ότι η Κύπρος –δηλαδή μα χώρα του πολύ στενού πυρήνα της Ευρωζώνης- διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα αερίου. Ταυτοχρόνως, χωρίς να γνωρίζουμε επακριβώς αν υπάρχουν και πόσα ελληνικά κοιτάσματα, η χώρα μας –επίσης μέλος του στενού πυρήνα της Ευρωζώνης- καθίσταται διαμετακομιστικός εταίρος. Κι αυτό εξασφαλίζει πολιτική αλλά και χρηματοδοτική υποστήριξη της Ε.Ε.  Ενώ η παρουσία του Ισραήλ που αποτελεί στρατιωτική και πολιτική υπερδύναμη της περιοχής, μεγεθύνει ακόμη περισσότερο το εγχείρημα.

Προσέξτε κι αυτό: Στον υπό κατασκευή αγωγό πρέπει να συνυπολογίσουμε τις  δυνάμεις της Αιγύπτου.  Σ’ αυτό το γεγονός μάλιστα έπαιξε καταλυτικό ρόλο η ανακάλυψη του τεράστιου κοιτάσματος  Zohr στα ανοιχτά της Αιγύπτου, το 2015. Η ανακάλυψη του κοιτάσματος αύξησε σημαντικά τα συνολικά αποθέματα της ευρύτερης περιοχής, ενώ έδωσε το έναυσμα για έναν νέο κύκλο ερευνών με διαφορετικό γεωλογικό μοντέλο, που οδήγησε στην ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων τόσο στην Αίγυπτο όσο και στην Κύπρο, το Ισραήλ και άλλες περιοχές. 

Παρά το γεγονός λοιπόν ότι η Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια καθυστέρησε χαρακτηριστικά την έναρξη των ερευνών στα δικά της «χωράφια» (ιδεοληψίες γαρ της Αριστεράς) η ανακάλυψη των κοιτασμάτων των άλλων χωρών άνοιξε τον δρόμο για να γίνει ο EastMed βιώσιμη, οικονομικά και τεχνικά εφικτή λύση για την εξαγωγή ενός σημαντικού μέρους των ενεργειακών αποθεμάτων της Ανατολικής Μεσογείου προς μια αγορά με δεδομένες σημαντικές ανάγκες σε φυσικό αέριο, όπως η αγορά της Ευρώπης. Με την Ελλάδα παρούσα! Την Ιταλία να δηλώνει θετική. Την Γαλλία το ίδιο. Όπως κι όλη την Ευρώπη. Ακόμη κι οι  ΗΠΑ είναι παρούσες αφού πριν λίγες ημέρες ψηφίστηκε  από την αμερικανική Γερουσία το EastMed Act το οποίο μεταξύ άλλων υπογραμμίζει τη σημασία του αγωγού EastMed, εφόσον αποδειχθεί η εμπορική βιωσιμότητά του, για την ενίσχυση της ενεργειακής διαφοροποίησης της Ευρώπης, ευθυγραμμιζόμενος με τις ενεργειακές μεταρρυθμίσεις που προωθεί η ΕΕ στο πλαίσιο του 3ου ενεργειακού πακέτου!

Προσέξτε: Τα χρονικά όρια του αγωγού δεν αφορούν το … μέλλον του μέλλοντος…  Ήδη η ΕΕ χρηματοδοτεί τις μελέτες για την ωρίμανση του έργου ώστε να μπορεί να ληφθεί η τελική επενδυτική απόφαση εντός του 2022 και το έργο να μπορεί να τεθεί σε λειτουργία έως το 2025.  

Η δε προώθηση του αγωγού EastMed είναι άμεσα συνυφασμένη με την οικονομική αλλά και πολιτική σημασία των κοιτασμάτων της ανατολικής Μεσογείου. Πολύ περισσότερο αν αναλογιστούμε ότι η Ευρώπη σήμερα καταναλώνει περισσότερα από 400 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και δη με αυξητικές τάσεις, ενώ οι άλλες πηγές ενέργειας εντός της ΕΕ φθίνουν. Μάλιστα ο αγωγός TAP σε συνδυασμό με τον αγωγό EastMed αλλά και τον ελληνοβουλγαρικό αγωγό IGB,  δυνητικά μπορούν να καλύψουν ένα σημαντικό μέρος των αναγκών σε ενέργεια της Ευρώπης, διαφοροποιώντας τις πηγές προμήθειας και ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια. 

Ερώτηση: Υπάρχουν δεδομένα συμφώνως με τα οποία μπορεί να μη γίνει τελικά ο αγωγός; Και να μείνει μόνο στο τραπέζι που παίζεται ένα γεωπολιτικό πόκερ;

Ουδείς μπορεί ν’ απαντήσει κατηγορηματικά.

Το βέβαιο είναι ο εκνευρισμός της Τουρκίας που εκδηλώνεται με απειλητικές δηλώσεις αξιωματούχων της αλλά και η αναγκαία τελική αξιολόγηση προκειμένου να αξιολογηθούν λεπτομερώς τα μεγέθη κι οι ανάγκες που μπορεί να καλύψει.

Προσέξτε: Το σχέδιο του East Med αναφέρει για έναν αγωγό 1900  χιλιομέτρων (από τα οποία τα 1300 θα είναι βυθισμένα σε πολύ μεγάλα βάθη, με ότι δυσκολίες προκύπτουν εκ τούτου), με κόστος που θα ξεπεράσει τα 7,5 δις δολάρια! Ο αγωγός θα μπορεί να μεταφέρει περίπου 10 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Κόστος πολύ υψηλό! Με ότι μπορεί να συνεπάγεται αναφορικά με την εξεύρεση επενδυτών και τραπεζών που θα χρηματοδοτήσουν το έργο.

Προσέξτε μια σύγκριση: Έχει ανακοινωθεί ότι ο αγωγός Nord Stream 2 (αναμένεται να λειτουργήσει το επόμενο εξάμηνο) έχει μήκος 2200 χιλιόμετρα και στοίχισε 10 δις δολάρια. Ο αγωγός αυτός θα μεταφέρει στη Γερμανία μέσω Βαλτικής από τη Ρωσία 55 δις κυβικά ετησίως. Πολύ λιγότερο κόστος από τον «δικό» μας αγωγό.

Προσέξτε κι άλλη σύγκριση:  Ο TAP που περνά από τη βόρεια Ελλάδα κι αφού διασχίσει την Αδριατική φτάνει στην Ιταλία, έχει κόστος 1,5 δις δολάρια και θα μεταφέρει 10 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο με τη δυνατότητα να φτάσει τα 20 δισ. κυβικά μέτρα. 

Άρα, τα 10 δισ. κυβικά μέτρα που θα  μπορεί να μεταφέρει ο East Med όταν και αν κατασκευαστεί θα είναι ακριβότερα  λόγω του κόστους του αγωγού, ενώ η συνεισφορά τους στη λύση του προβλήματος ενεργειακής απεξάρτησης  της Ε.Ε. θα είναι μηδαμινή.

Εν κατακλείδι: Οι υπογραφές του East Med δείχνουν μια συνέπεια στρατηγική και καλή θέληση. Όμως μάλλον είναι προφανές ότι είναι ένα εξαιρετικό παιγνίδι πόκερ αφού αφενός βγαίνει ακριβή (κι ίσως ασύμφορη) η μεταφορά φυσικού αερίου προς την Ευρώπη κι αφετέρου οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι όσα κοιτάσματα έχουν βρεθεί ή θα βρεθούν στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πιο συμφέρον να μεταφερθούν στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας με φθηνότερους χερσαίους αγωγούς ή σε μορφή υγροποιημένου LNG.

Πάντως, ότι και να συμβεί, τώρα και δη στο διπλωματικό παιγνίδι, η χώρα μας είναι μέσα σε ισχυρό πέπλο συμφερόντων.

Τα οικονομικά δεδομένα είναι πάντα καθοριστικής σημασίας και  στο τέλος είναι αυτά που επιβάλουν τις πολιτικές και γεωστρατηγικές αποφάσεις, τι συμμαχίες και τις αντιπαραθέσεις.

Αυτό θα πρέπει να το έχουμε πάντα υπόψη…