Τα καταστήματα πρέπει να μπορούν να ανοίγουν και τις Κυριακές

Γράφει
ο Μιχάλης Δεμερτζής

Πριν λίγο καιρό γράφαμε για κάποιες εμφανείς αλλαγές προς το καλύτερο στη συμπεριφορά της ελληνικής κοινωνίας, όπως η «μνημονιακή» ψήφος στις τελευταίες εκλογές, η «εκ των έσω» καλοπροαίρετη κριτική στο κυβερνών κόμμα ή η λαϊκή στήριξη του κυβερνητικού έργου για την αποκατάσταση της έννομης τάξης στα αστικά κέντρα. Αυτές οι αλλαγές μοιάζουν περισσότερο με σημάδια ωριμότητας παρά συμπτώσεις για αυτό και μας απασχόλησαν, αλλά, ταυτόχρονα, δεν αποτελούν και κάτι πολύ παραπάνω από εφαρμογή της κοινής λογικής. Η τήρηση της έννομης τάξης θα

έπρεπε να θεωρείται αυτονόητη και ο «μνημονιακός ρεαλισμός» όφειλε να έχει επικρατήσει πολύ νωρίτερα – δέκα χρόνια μας πήρε.

Τούτων λεχθέντων, είναι πολύ καλή και καθόλου αμελητέα η επιστροφή μας στα αυτονόητα, αλλά αν θέλουμε η Ελλάδα να γίνει κανονική, ανεπτυγμένη χώρα, σιγά σιγά θα πρέπει να κοιτάμε και μπροστά. Θα πρέπει, με άλλα λόγια, να ξεπεράσουμε απαρχαιωμένες ιδέες και νοοτροπίες που στέκονται εμπόδιο στην ανάπτυξή μας (όχι μόνο την οικονομική), όπως η αντίληψη ότι το κέρδος είναι κάτι κακό ή ότι η εργασία είναι μία μορφή σκλαβιάς ή ότι οι επιχειρηματίες-εργοδότες είναι άκαρδοι.

Αυτές οι ιδέες έχουν μεταφραστεί σε θεσμικές αγκυλώσεις δεκαετιών, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν γαλουχήσει γενιές και γενιές, με αποτέλεσμα η παραμικρή αλλαγή τους ή κατάργησή τους να προκαλεί την οργή της κοινωνίας. Η απαγόρευση του ανοίγματος των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές, ως μία τέτοια θεσμική αγκύλωση, είναι μάλλον το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του εν λόγω φαινομένου. Μνημονιακές κυβερνήσεις έκαναν βήματα άρσης αυτής της απαγόρευσης, αλλά πάντα είχαν απέναντί τους μεγάλο μέρος της κοινωνίας, όπως συνέβη και πρόσφατα με σχετική απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης για το εκπτωτικό χωριό στα Σπάτα και τις αντιδράσεις που αυτή προκάλεσε.

Όλη η φασαρία εν προκειμένω γίνεται για την πιο απλή και αυτονόητη αλλαγή στην αγορά. Δεν πρόκειται για μείωση μισθών, δεν πρόκειται για απελευθέρωση των απολύσεων, πρόκειται για το δικαίωμα του ιδιώτη-επιχειρηματία να ανοίγει το κατάστημά του όποτε ο ίδιος θέλει. Είναι κάπως περίεργο να πρέπει κάποιος στα αλήθεια να εξηγήσει γιατί αυτή η ελευθερία είναι προτιμότερη από την αντίστοιχή της απαγόρευση. Σε ατομικό επίπεδο, η ελεύθερη επιλογή είναι αναμφισβήτητα ηθικά ανώτερη από την κρατική επιβολή. Σε κοινωνικό, έχουμε ξαναπεί πως οι επιχειρήσεις χρειάζονται στήριξη, ιδανικά χωρίς να επιβαρύνεται ο φορολογούμενος, αλλιώς ανάπτυξη δεν θα δούμε ποτέ. Το να μην τις εμποδίζουμε να ανοίξουν είναι μία αρκετά φθηνή και πολύ βασικού επιπέδου στήριξη.

Όπως φαίνεται όμως, τα πράγματα μπορεί να είναι πιο περίπλοκα, τουλάχιστον στη χώρα μας: «Και με τους εργαζόμενους τι θα γίνει;», λένε όλοι. Το πρόβλημα εδώ είναι πως ο εργοδότης θα εκμεταλλευτεί την Κυριακή για να βάλει τους υπαλλήλους του να δουλεύουν περισσότερο, χωρίς να πληρώνει τα ανάλογα ή να τους δίνει τα ρεπό τους μες στην εβδομάδα.

Ας είμαστε ειλικρινείς εδώ: Ναι, αυτό σε πολλές επιχειρήσεις είναι αρκετά πιθανό να συμβεί. Ας είμαστε όμως ταυτόχρονα και ακριβείς: Το να λέμε ότι πρέπει να απαγορεύουμε στα μαγαζιά να ανοίγουν τις Κυριακές για να μην εκμεταλλεύονται οι εργοδότες τούς υπαλλήλους τους, είναι ακριβώς σαν να λέμε ότι πρέπει να απαγορεύσουμε στα αυτοκίνητα να κυκλοφορούν τις Κυριακές για να μην παραβιάζουν οι οδηγοί τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Αυτό το σκεπτικό δεν είναι απλά αντιπαραγωγικό. Είναι καταστροφικό. Με αυτή τη λογική οι άνθρωποι δεν πρέπει να αφήνονται ελεύθεροι να κάνουν σχεδόν τίποτα στο κοινωνικό πεδίο.

Στην προκειμένη περίπτωση, η «καταστροφή» προκύπτει από την παράλυση που επιφέρει το μπλέξιμο δύο εντελώς διαφορετικών θεσμικά ζητημάτων. Το ζήτημα της ελευθερίας του ιδιώτη να δουλέψει την επιχείρησή του δεν έχει καμία σχέση με την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας. Ο εργοδότης που πίνει το αίμα των εργαζομένων του δεν περιμένει την Κυριακή για να το κάνει. Δεν τον νοιάζει καν τι μέρα είναι.

«Η Κυριακή, ως εργάσιμη, τον διευκολύνει», επιμένουν οι επιφυλακτικοί. Όχι. Τον διευκολύνει η ασυδοσία της μαύρης αγοράς. Πιο συγκεκριμένα, έστω ότι δεν μας ενδιαφέρει ο επιχειρηματίας και οι ελευθερίες ή το συμφέρον του, αλλά όλοι οι υπόλοιποι:

Η Κυριακή το μόνο που κάνει σε σχέση με τον εργαζόμενο, παντού και πάντα, είναι να αυξάνει τις ώρες απασχόλησης. Τούτο σημαίνει περισσότερη δουλειά, αυτό δηλαδή που υποτίθεται ότι ζητάμε όλοι. Αν στη χώρα μας ειδικά σημαίνει ταυτόχρονα και περισσότερη εκμετάλλευση, τότε πολύ απλά, στην Ελλάδα, δουλειά και εκμετάλλευση είναι το ίδιο πράγμα. Το κατά πόσο κάτι τέτοιο ισχύει είναι τουλάχιστον συζητήσιμο, αλλά ακόμα και αν ίσχυε, αυτή η εξίσωση μπορεί να καταρριφθεί προς όφελος όλων μας πατάσσοντας το δεύτερο, όχι το πρώτο. Δύο λάθη δεν μας κάνουν ένα σωστό…