ΕΥΑερα: «Συγχωρώ, σημαίνει: Χωράμε και οι δυο»…

Γράφει
η Εύα Τσαροπούλου


«Από τότε που βγήκε το ‘συγγνώμη’, χάθηκε το φιλότιμο», συνηθίζουμε να λέμε, δίνοντας στη μετάνοια μια εντελώς αρνητική έκφανση, αφού ουσιαστικά την ειρωνευόμαστε. Μοιάζει να μην πιστεύουμε ότι πίσω απ’ την έκφρασή της υπάρχει ουσιαστική πρόθεση ο άλλος να διορθώσει το σφάλμα του. Με άλλα λόγια, δεν πιστεύουμε πραγματικά στη δυνατότητά του να αλλάξει, που είναι κάτι περίπου σαν να μην πιστεύουμε τελικώς και σε αυτόν τον ίδιο!

Ξεκινώντας απ’ την παραδοχή του ότι η

συγχώρεση είναι ικανότητα μόνο του «δυνατού», αφού ο αδύναμος είναι και ανίκανος να συγχωρέσει, περνώντας σταδιακά στο ότι η συγχώρεση μόνο περισσότερη προσβολή μπορεί να προκαλέσει και φτάνοντας στο ακραίο, ότι η συγγνώμη είναι η αδιαφορία για ό,τι πια δεν μας αγγίζει, ετούτη η έννοια δεν φαίνεται να γνωρίζει τίποτα το θετικό στ’ αλήθεια.

Κι ωστόσο, μέρα που είναι, για σκέψου, τι οξύμωρο! Μια ολόκληρη θρησκεία έχει βασιστεί στη δύναμη της μετάνοιας, αφού διδαχθήκαμε πως ο Χριστός συγχώρησε εμάς τους ανθρώπους που τον σταυρώσαμε, που φανήκαμε αδύναμοι να τον καταλάβουμε. Σε όλα τα θρησκευτικά κείμενα υπάρχει η προτροπή:«Μετανοείτε για να κερδίσετε τη Βασιλεία των Ουρανών», κάτι που κάνει αβάσταχτο σχεδόν το βάρος της μετάνοιας, με τόση ευθύνη πάνω της για τη μελλοντική μας ζωή… Μα είναι οξύμωρο στ’ αλήθεια; Αφού τελικώς κι αυτό το βάρος πρόβλημα που βαραίνει την έννοια είναι…

Φαίνεται πως στο μυαλό μας, παρά το νόημα της συγχώρεσης, που τι άλλο είναι, παρά η «θετική παράκαμψη» του όποιου κακού σου έχει προκαλέσει ο άλλος, προκειμένου να δώσεις μία ακόμα ευκαιρία στη μεταξύ σας σχέση, η εικόνα που σχηματίζεται έχει μόνο αρνητική αύρα. Ίσως γιατί η ανάγκη χρήσης της προϋποθέτει πως έχει συμβεί ήδη ένα «κακό» κι αυτό το κακό ήταν πολύ μεγάλο για τον έναν, ο οποίος ταυτόχρονα «υποχωρεί» προκειμένου να συγχωρήσει τον άλλον, αυτόν που έχει φταίξει. Μοιάζει η μετάνοια του ενός, που προϋποθέτει την κατανόηση του σφάλματός του, να είναι μικρότερης θετικής αξίας απ’ την υποχώρηση του άλλου. Σαν ο τελευταίος να υφίσταται το κακό δύο φορές· μία όταν του συμβαίνει για πρώτη φορά και μία όταν υποχωρεί για να δώσει τη συγχώρεσή του στον άλλον.

Εξελικτικά, ο άνθρωπος έχει δεχτεί πολλά στρώματα «λούστρου» στη συμπεριφορά του, αλλά και στο αξιακό του σύστημα. Όλες αυτές οι επεξεργασίες που έχει υποστεί τον έχουν κάνει να είναι περισσότερο καχύποπτος απέναντι στις προθέσεις των άλλων. Η ειλικρίνεια είναι μία περιζήτητη κι εξαιρετικά θετική έννοια, μόνο και μόνο επειδή είναι σπάνια! Αν όλοι ήμασταν πάντα ειλικρινείς, τότε κανείς δεν θα τη θεωρούσε σπουδαία κατάκτηση, ούτε θα τη μετρούσε γι’ αρετή.

Ναι, δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε πια στις καλές προθέσεις των άλλων. Κυρίως, βέβαια, αντανακλώντας επάνω τους τις δικές μας διαθέσεις, κάτι που θα έπρεπε να μας προβληματίζει περισσότερο. Ακόμα κι έτσι, η δυσπιστία είναι πιο διαδεδομένη και θεωρείται προσόν για έναν άνθρωπο το να είναι επιφυλακτικός, ενώ ο «ευκολόπιστος» ή ο «καλόπιστος» είναι η άλλη, χαριτωμένη προσφώνηση του αφελούς ή ακόμα και του λίγο βλάκα.  

Σε αυτό το πλαίσιο, η «συγγνώμη» δεν θεωρείται αυτόματα και απόδειξη του ότι ο άλλος έχει αντιληφθεί το σφάλμα του. Πολύ περισσότερο, δεν είναι διόλου αυτονόητο ότι δεν θα το επαναλάβει. Υπάρχει μάλιστα η άποψη ότι το να συγχωρείς με ευκολία κάποιον, του δίνει απλώς το δικαίωμα να σου ξαναφερθεί άσχημα, πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι θα το έκανε, αν εσύ του αρνιόσουν τη συγχώρεσή σου.

Σε όλη αυτή την αρνητικότητα, ας προσθέσουμε και μία ακόμα παράμετρο, αυτή της άλλης πλευράς· εκείνη που προτρέπει να μην ζητάμε ποτέ συγγνώμη για τα σφάλματά μας, διότι αυτό είναι σημάδι αδυναμίας, το οποίο οι άλλοι δεν θα αργήσουν να εκμεταλλευτούν.

Η αλήθεια είναι πως μας είναι πολύ πιο εύκολο να συγχωρέσουμε τον εαυτό μας, παρά τους άλλους, ακριβώς όσο δύσκολο μας είναι να τον κατηγορήσουμε, εκεί που με άνεση το κάνουμε γι’ αυτούς.

Όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπους, ακόμα και με τους πιο ορθολογιστές, απαιτείται να συνυπολογίζεις πάντα την αδυναμία τους, είτε αυτή υπάρχει σε μεγαλύτερο βαθμό, είτε την έχουν πιο ελεγχόμενη. Όσο «ψαγμένος» κι αν είσαι, πάντα επιδιώκεις να τα έχεις στο τέλος καλύτερα με τον εαυτό σου κι αυτή, αν με ρωτάς, είναι και η πιο ορθολογιστική θέση που μπορείς να έχεις.

Ωστόσο, για να έχουμε τη συνολική εικόνα μπροστά μας, χρειάζεται να παραδεχτούμε πως υπάρχει ένα έλλειμμα ειλικρίνειας κι απ’ τις δύο πλευρές.

Ο μεν ένας ζητάει τη συγγνώμη, αλλά είναι αλήθεια ότι, πολλές φορές, το κάνει απλώς και μόνο για να «ξεμπερδέψει» με τις συνέπειες της πράξης του, για να αποφύγει μια καταστροφή, χωρίς στ’ αλήθεια να έχει συνειδητοποιήσει το πραγματικό «κακό» που έχει προκαλέσει στον άλλον. Κοινώς, ζητάει συγγνώμη από συνήθεια· έτσι πρέπει να κάνουμε όταν ο άλλος έχει αντιληφθεί ότι σφάλαμε, έτσι κάνουν οι άνθρωποι που θέλουν να τα έχουν καλά με τους άλλους, αυτό θα έπρεπε να κάνει, αυτό θα ήθελε να ακούσει ο θιγμένος για να ησυχάσει και άλλες τέτοιες αστικές παραδοχές.

Ο άλλος, πάλι, δίνει τη συγγνώμη του, αλλά δεν την εννοεί στ’ αλήθεια, αφού καραδοκεί στη γωνία με το δίκαννο, προκειμένου να σε πιάσει να διαπράττεις εκ νέου, όχι απλώς ένα σφάλμα, αλλά ακριβώς το ίδιο, που σου είχε ήδη συγχωρήσει μια φορά! Έτσι μπορεί μετά να σε κατηγορεί μέσα στο μυαλό του, δικαιολογώντας τον εαυτό του για τις όποιες επιλογές κάνει για την εξέλιξη της μεταξύ σας σχέσης, αφού το πράγμα φαινόταν απ’ την αρχή και τι καλά που έκανε που δεν πίστευε ποτέ ότι θα μπορούσες να αλλάξεις…

Όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπους, η αλήθεια είναι πάντα κάπου στη μέση και τα άκρα ποτέ δεν ωφέλησαν κανέναν.

Έτσι, υπάρχει η περίπτωση να ζητάμε συγγνώμη από συνήθεια, αλλά υπάρχει και η περίπτωση να την εννοούμε στ’ αλήθεια. Τότε μας πονάει διπλά το σφάλμα μας, κυρίως όταν η άρνηση της συγχώρεσης απ’ τον άλλον μας κόβει κάθε γέφυρα συνεννόησης ή επικοινωνίας μαζί του.

Υπάρχει η περίπτωση να μας λένε ότι μας συγχωρούν και να μην το εννοούν στ’ αλήθεια, αλλά υπάρχεικαι η περίπτωση να μας έχουν συγχωρήσει πραγματικά, διότι τους είμαστε σημαντικοί και η επανάληψη του λάθους μας να είναι ουσιαστική προδοσία για εκείνους που ήδη έχουμε πληγώσει με τη συμπεριφορά μας την πρώτη φορά…

Πόσο απλούστερα θα ήταν όλα, αν παίρναμε το μάθημά μας από κάθε λάθος που κάναμε, σε όποια πλευρά κι αν στεκόμαστε (αφού είναι σίγουρο ότι δεν θα βρεθούμε ποτέ μόνο στη μία απ’ τις δύο πλευρές)!

Λάθη γίνονται, οι άνθρωποι είμαστε τρωτοί, γεμάτοι αδυναμίες. Χρειάζεται να μαθαίνουμε απ’ αυτά και να μην τα ξανακάνουμε, όχι αβασάνιστα τουλάχιστον. Όπως χρειάζεται να δίνουμε και τη συγχώρεσή μας, όσο βαρύγδουπο κι αν ακούγεται αυτό διότι, αν δεν το κάνουμε, είναι σαν να γκρεμίζουμε τις γέφυρες που οι ίδιοι θα χρειαστούμε να περάσουμε, αφού ο καθένας από μας θα βρεθεί κάποτε στην ανάγκη να τον συγχωρέσουν. Μα πιο πολύ, χρειάζεται να μην μπερδεύουμε τη συγχώρεση με την αμνησία! Συγχωράω δεν σημαίνει ξεχνάω αυτό που μου έχεις κάνει, σημαίνει επιλέγω να το αφήσω στην άκρη, ενώ το θυμάμαι και να πάω παρακάτω κι εσένα κι εμένα, διδασκόμενος απ’ αυτό που μας έχει συμβεί και κάνοντας χώρο μέσα μου για να χωρέσεις κι εσύ. 

Αν όλοι οι άνθρωποι μπορούσαμε να κρατούσαμε το θετικό από το κάθε τι που μας έχει τύχει, τότε νομίζω πως θα ήμασταν πολύ πιο ευτυχισμένοι, γιατί δεν θα χάναμε χρόνο μετρώντας και ξαναμετρώντας λάθη και σωστά και καραδοκώντας ποιος θα μας ρίξει στο λογαριασμό…

Καλά όλα αυτά, αλλά θα μου ξαναπείς ότι γεμίζω σελίδες με ευχολόγια. Δεν μπορώ να σε ξεγελάσω, πείθοντάς σε ότι είμαι τόσο δυνατή, ώστε να μπορώ να αλλάξω στ’ αλήθεια όλα αυτά που μας κυνηγάνε σαν Ερινύες κάθε φορά. Ούτε τον εαυτό μου δεν μπορώ να πείσω καλά καλά.

Μπορώ όμως να κάνω κάτι άλλο· να ανακατέψω λίγο τις λέξεις, αλλάζοντας ταυτόχρονα και την αύρα τους. 

Φτιάχνω λοιπόν ένα νέο «παιχνίδι», που παίζεται κάπως έτσι:

Αντικαθιστώ τη λέξη «συγγνώμη», την τόσο αρνητικά φορτισμένη (από λάθη, παραλήψεις, καχυποψίες, έλλειψη πίστης, τύψεις, τιμωρίες και τόσα άλλα) με μία άλλη, που έχει θετικό πρόσημο: 

Τη λέξη «ευχαριστώ». 

Την αντικαθιστώ σε κάθε φράση, μικρής ή μεγάλης σημασίας, αλλάζοντας επίσης το πρόσημό της σε θετικό.

Για παράδειγμα, αντί να πω: «Συγγνώμη που άργησα στο ραντεβού μας», μπορώ να πω: «Σε ευχαριστώ πολύ που με περίμενες να φτάσω»!

Όχι «συγγνώμη που σου μίλησα άσχημα», αλλά «σ’ ευχαριστώ που αντέδρασες τόσο καλά στη δική μου αγένεια».

Αντί για «συγγνώμη που σε πλήγωσα», «σ’ ευχαριστώ που μου φέρθηκες τόσο καλά παρά το ότι σε στεναχώρησα τόσο».

Έτσι, η συγγνώμη δεν θα είναι πια μια στείρα λέξη.

Αντικαθιστώντας την, πετύχαμε μια αντιστροφή της διάθεσης!

Αυτός που έκανε το σφάλμα, παραδέχεται και κατανοεί πού έφταιξε, ενώ αναγνωρίζει στον άλλον ότι στάθηκε καλύτερα στην περίπτωση και είναι αυτή ακριβώς η αναγνώριση που κι εκείνον τον προδιαθέτει θετικά, κάνοντάς τον λιγότερο επιφυλακτικό απέναντι στην πρόθεση του πρώτου. Έτσι, όταν θα κληθεί να συνεχίσει τη φράση του, μπορεί πια να χρησιμοποιήσει τη λέξη «συγγνώμη», την οποία έχει απαλλάξει απ’ την όποια αρνητικότητά της. Δεν λυπάται μόνο για αυτό που έχει κάνει, αλλά νιώθει ευγνωμοσύνη που ο άλλος αντέδρασε έτσι στη δική του άστοχη δράση. Γεμίζει δηλαδή το κενό που αφήνει μεταξύ τους η αρνητικότητα του «συγγνώμη» με κάτι πολύ πιο θετικό και αισιόδοξο, όπως το «ευχαριστώ». 

Είναι ένα απλό παιχνίδι με τις λέξεις, που όμως μας διδάσκει ταυτόχρονα πόσο σημαντικοί μας είναι οι άνθρωποι…

Με την προϋπόθεση βέβαια ότι ο καθένας από μας, που σήμερα φταίει κι αύριο θα κληθεί να συγχωρήσει κάποιον άλλον που θα φταίει, δεν χρησιμοποιεί αυτό το «παιχνίδι» σαν αφορμή για να ξεφύγει απ’ τη δύσκολη θέση, αλλά ως τεχνική για μια καλύτερη ζωή, τόσο για τον άλλο, όσο και για τον εαυτό του…

Ας μην ξεχνάμε πως η λέξη «συγχωρώ» είναι σύνθετη, απ’ το «Συν» και το «Χωρώ» με άλλα λόγια, «χωράμε και οι δύο μαζί» ή –ακόμα πιο σημαντικό- «βρίσκεις χώρο μέσα μου».

Με γνώμονα, το ότι οι άνθρωποι μας είναι πολύτιμοι και δεν μπορούμε να τους χάνουμε για το παραμικρό…

Με σκεπτικό ότι όλα τα μεγάλα έργα θέλουν κόπο, χρόνο και ευκαιρίες για να χτιστούν κι αγώνα για να συντηρηθούν...

Μα πάνω απ’ όλα με την επίγνωση ότι μέσα μας υπάρχει άπλετος χώρος για να υπάρξει και ο άλλος…

Δεν μπορώ να σκεφτώ κάποια καλύτερη επένδυση για το χρόνο μας και τις προσπάθειές μας απ’ αυτόν τον άλλον άνθρωπο.

Απ’ όλες τις διδαχές, ετούτης της θρησκείας που σήμερα γιορτάζει μια σημαντική της μέρα, εγώ διαλέγω τη μόνη που μοιάζει να μην έχει θρησκόληπτα στεγανά: «Αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν»…

Ray Charles & Elton John - Sorry Seems to Be the Hardest Word

https://www.youtube.com/watch?v=3y29dWcuqQY