Περί παγκοσμιοποίησης

Από τη Θεσσαλονίκη
γράφει
ο Μιχάλης Δεμερτζής

Τα τελευταία χρόνια που ο δυτικός κόσμος ταλανίζεται από την παγκόσμια οικονομική κρίση, έχουν ενδυναμωθεί οι τάσεις εσωστρέφειας ανάμεσα στα έθνη και βλέπουμε, ειδικότερα, άνοδο των εθνικιστικών ιδεών σε μερικές από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου.

Κατά βάση, το παραπάνω φαινόμενο εδράζεται στη δυσκολία αφομοίωσης της σύγχρονης πραγματικότητας στο ιδεολογικό- πολιτικό πεδίο. 

Με άλλα λόγια, ενώ είναι σαφές ότι, με τα τωρινά δεδομένα, το επίπεδο διαβίωσης ενός λαού είναι ανάλογο του μεγέθους της προσβάσιμης σε αυτόν αγοράς, ο παραδοσιακός εθνοκεντρικός λόγος και, μαζί

με αυτόν, τα κατεστημένα συμφέροντα της παλιάς τάξης, προκαλούν πισωγυρίσματα και στέκονται εμπόδιο στην προοπτική πλήρους ωφέλειας του ίδιου αυτού λαού από τις εξελίξεις στο παγκόσμιο πεδίο.

Η χώρα μας είναι ένα έξοχο παράδειγμα άρνησης προς την προαναφερόμενη αφομοίωση και, πολύ περισσότερο, κραυγαλέου πισωγυρίσματος, έχοντας ως τρίτο κόμμα ένα νεοναζιστικό μόρφωμα και μία βουλή με πλειοψηφία κρατιστών και αντιευρωπαϊστών. Το τελευταίο, δεδομένης και της κρίσης, ήταν μάλλον αναμενόμενο, καθώς η ελληνική κοινωνία διέπεται από μία εμφανή δυσπιστία απέναντι σε αυτό που ονομάζουμε παγκοσμιοποίηση.

Δεν είναι η μόνη, αλλά, αυτή τη στιγμή, η Ελλάδα επισήμως φαίνεται ως ο μεγαλύτερος αμφισβητίας του ευρωπαϊκού κεκτημένου- άρα και της παγκοσμιοποίησης στην πράξη- από τα ανεπτυγμένα κράτη.

Α. Οικονομία

Στο μεταξύ, η αλήθεια είναι πως, αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν νικητές και ηττημένοι στην παγκοσμιοποίηση, η Ελλάδα βρίσκεται από τη «σωστή» πλευρά.

Ειδικότερα, θα είχε ενδιαφέρον να μαθαίναμε εάν γνωρίζουν οι Έλληνες πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης, ότι περίπου 650 χιλιάδες φορολογούμενοι, τώρα, εν καιρώ κρίσης, ανήκουν στο πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού…!

Το θρυλούμενο «πλουσιότερο 1%», με όρους αγοραστικής δύναμης, δεν είναι (μόνο) ο Μπιλ Γκέιτς και ο Ντόναλντ Τραμπ, αλλά περίπου 70 εκατομμύρια άνθρωποι, των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία ζει στο δυτικό κόσμο. Σημειωτέον, δεν ομιλούμε καν για ένα καλό ή αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης- αυτοί φυσικά είναι πολύ περισσότεροι- και για τις ουκ ολίγες περιπτώσεις απόκρυψης εισοδήματος. (πηγή:www.globalrichlist.com)

Πιο συγκεκριμένα, όποιος Έλληνας έχει ετήσιο εισόδημα άνω των 23.500 ευρώ εισπράττει περίπου όσα 122 γιατροί στο Καζακστάν και ανήκει στο 1% των πλουσίων αυτού του κόσμου. Και, όσο νά ‘ναι, 650 χιλιάδες είναι παραπάνω από το άθροισμα όλων των βουλευτών τα τελευταία σαράντα χρόνια, μαζί με τις οικογένειές τους.

Θα πει κανείς ότι οι άνω των 23.500 δεν αφορούν τον πολύ κόσμο ή ότι η σύγκριση με τριτοκοσμικές χώρες είναι προσβλητική για την Ελλάδα. Εντούτοις, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως συνολικά το επίπεδο διαβίωσής μας σε σχέση με τους εταίρους μας δεν διαφέρει τόσο, όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Το επίπεδο τιμών ανάμεσα στα κράτη της Ευρωζώνης είναι αρκετά ισορροπημένο, ειδικά στα βασικά αγαθά, και, ταυτόχρονα, το ποσοστό της ιδιωτικής κατανάλωσης στη χώρα μας παραμένει σε υψηλότατα επίπεδα, παρ’ όλη την κρίση. Η διαφορά είναι στην αποταμίευση.

Κρίνοντας δυσμενώς την παγκοσμιοποίηση, αντί να δούμε ότι καταναλώνουμε τα ίδια ή και περισσότερα από τους Γερμανούς ή τους Γάλλους, επικεντρωνόμαστε στους χαμηλότερους μισθούς. Θεμιτό, αλλά, για να υπάρχει εισοδηματικό περίσσευμα, πρέπει να υπάρχει και παραγωγικό. Και εμείς, δεν παράγουμε. Παρά ταύτα, η παγκοσμιοποίηση δίνει στην Ελλάδα, ακόμα, τις ίδιες ευκαιρίες με τους υπόλοιπους, άσχετα αν εμείς αρνούμαστε να δημιουργήσουμε το κατάλληλο πλαίσιο ώστε να τις εκμεταλλευτούμε.

Από την άλλη βέβαια, η παγκοσμιοποίηση ήταν που άπλωσε και την κρίση στον πλανήτη σαν μεταδιδόμενο νόσημα. Κανείς δεν λέει ότι όλα είναι ρόδινα. Ωστόσο, βλέποντας τη μεγάλη εικόνα, η ένταση ανάμεσα στη συγκέντρωση και την αποκέντρωση των πόρων και των ιδεών διατρέχει όλη την ανθρώπινη ιστορία, από τις πόλεις- κράτη έως τις κοινές αγορές.

Σε αυτό το πλαίσιο, σημασία έχει η διαπίστωση ότι, κάθε φορά που η ζυγαριά γέρνει προς την αποκέντρωση, ο βαθμός της τελευταίας είναι μεγαλύτερος, άρα μεγαλύτερη και η μοιρασιά. Παράλληλα, ανάλογα με την ευρύτητα του δικτύου των κοινωνιών, εκτείνονται και οι κρίσεις που γεννά η προαναφερόμενη ένταση. Η παγκοσμιοποίηση λοιπόν δεν είναι η αιτία των κρίσεων, αλλά ο επιταχυντής.

Αιτία είναι η σύγκρουση των κατεστημένων συμφερόντων με τα αναδυόμενα.

Β. Πολιτισμός

Αυτή η διαμάχη ανάμεσα στο παλιό και το νέο είναι τόσο παλιά, όσο και η ίδια η παγκοσμιοποίηση. Κάτι που οι πολέμιοί της φαίνεται να αγνοούν, καθώς χαλάει την ιστορική τους θεώρηση επάνω στην εξέλιξη των πολιτισμών. Μία άγνοια σκόπιμη, αφού, σε σύγκριση με το οικονομικό, όπου οι αριθμοί δεν αμφισβητούνται, το πολιτισμικό είναι το προνομιακό τους πεδίο.

Εν προκειμένω, οι λαοί φέρονται να φοβούνται την «ισοπέδωση» και ανατρέχουν στο ιστορικό και ξεκάθαρο ως προς τις πολιτισμικές διακρίσεις παρελθόν. Ειδικά οι Έλληνες, «δεν θέλουμε να γίνουμε σαν τους άλλους». Λες και η παγκοσμιοποίηση είναι ένα ενιαίο και λεπτομερές κανονιστικό σύστημα που επιβάλλει να μοιάζουμε όλοι.

Υπάρχουν (δυσανάλογα) πολλοί που αναπολούν τις παλιές καλές εποχές, που οι άνθρωποι ήταν καλόκαρδοι (λες και τώρα δεν είναι) και ζούσαν στο χωριό, αποκομμένοι, χωρίς να ενοχλούν κανέναν, χωρίς να αρρωσταίνουν από τις σύγχρονες σοβαρές ασθένειες, ανεξάρτητοι από το πετρέλαιο και λοιπούς λογαριασμούς, κόβοντας ξύλα για να ζεσταθούν. Εν ολίγοις, ζούσαν καλά.

Ας αφήσουμε στην άκρη το γεγονός ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ο νούμερο ένα παράγοντας καταπολέμησης της ακραίας φτώχειας στον πλανήτη και της θεραπείας ανίατων ασθενειών. Δεν έχει κανένα νόημα η αντιπαράθεση για το πότε οι άνθρωποι ζούσαν καλύτερα, πότε ήταν πιο ευτυχισμένοι, τότε ή τώρα.

Νόημα έχει να καταλάβουμε ότι η παγκοσμιοποίηση δεν είναι επιλογή. Ξεκίνησε πριν χιλιάδες χρόνια και είναι ένα καράβι που δεν γυρίζει πίσω. Για την ακρίβεια, είναι το πρώτο εκείνο καράβι της ιστορίας που πέρασε τη θάλασσα ώστε ο άνθρωπος να πάει κάπου μακρύτερα. Από ανάγκη, από περιέργεια, για εμπόριο…; Δεν έχει σημασία. Συνέβη, και αυτό δεν αλλάζει.

Ό,τι ήταν το καράβι τότε είναι το iPhone σήμερα, όσο κι αν είναι δύσκολο να το δεχθούν οι νοσταλγοί των παλαιολιθικών οικισμών… οι οποίοι κατά πάσα πιθανότητα χρησιμοποιούν iPhone.

Εν κατακλείδι, σε ατομικό επίπεδο, όποιος θέλει, μπορεί να απομονωθεί από τον υπόλοιπο κόσμο. Αν όμως κηρύττει την απεξάρτηση ολόκληρων κοινωνιών από τον υπόλοιπο πλανήτη, οφείλει να διευκρινίζει: Η πραγματική πρόταση έναντι της παγκοσμιοποίησης αυτή τη στιγμή μεταφράζεται σε Β. Κορέα και στους οικισμούς των αυτοχθόνων στα βάθη του Αμαζονίου και της αφρικανικής ενδοχώρας.