Τα ξεπερασμένα του Μαρξισμού

Γράφει
ο Νίκος Αναγνωστάτος

Ο Μαρξισμός κυριάρχησε τον περασμένο αιώνα, διότι τα εύηχα κηρύγματά του, εύρισκαν ευήκοα ώτα, στον ταλαιπωρημένο και εν πολλοίς εκμεταλλευόμενο εργάτη, κυρίως στις αρχές του αιώνα. Όμως τα πάντα ρει, που έλεγε και ο Ηράκλειτος, η κοινωνία εξελίσσεται και οι όροι διαβίωσης βελτιώνονται σταδιακά, φθάνοντας σε βαθμό και έκταση που το Κεφάλαιο του Μαρξ, συνεπικουρούμενο με τις υψιπετείς εξάρσεις του Έγκελς να ξεπερνιούνται και σε πολλές περιπτώσεις να

βλάπτουν τον εργαζόμενο.  Είναι πλέον ή βέβαιο ότι, αν ξαφνικά ερχόταν τώρα στη ζωή ο Μαρξ, θα τραβούσε τα μαλλιά του μαζί με τα πλούσια γένια του, βλέποντας τους πάλαι ποτέ συνοδοιπόρους του να στηρίζονται σε αυτά που έλεγε περισσότερο από έναν αιώνα πριν.

Τα κοινωνικοπολιτικά συστήματα και οι θεωρίες τους, με είχαν απασχολήσει στο παρελθόν, κάτι που μου επιτρέπει να αντλήσω στοιχεία από προηγούμενα σημειώματά μου και κυρίως από αυτό που δημοσιεύτηκε στον Οικονομικό Ταχυδρόμο στις 5/1/1989. Ένας προβληματισμός τότε, ήταν η σύγχυση που επικρατούσε στην εφαρμογή των θεωριών αυτών, ενώ ο καθένας έδινε τη δική του αιτιολογία και έτσι όχι μόνο δεν ξεκαθάριζε το πρόβλημα, αλλά επιβεβαίωνε και επέτεινε την σύγχυση. Ήταν πλέον βέβαιο ότι κάποιο λάθος βασικό και καίριο υπήρχε, αφού τόσες φιλότιμες προσπάθειες, υπομονή δεκαετιών, εκατόμβες θυμάτων και παντός είδους αιτιολογήσεις, δεν κατόρθωσαν ούτε έναν από τους βασικούς τους σκοπούς και επιδιώξεις. Κάτι ωσάν το γεωκεντρικό σύστημα των αρχαίων Ελλήνων, μέχρι που ο Γαλιλαίος είπε πως η Γη γυρίζει και όλα βρήκαν την ερμηνεία τους.    

Η πάλη των τάξεων, μια θεμελιώδης αρχή των συστημάτων αυτών, αποδείχθηκε ανεφάρμοστη εκεί που επιχειρήθηκε η εφαρμογή τους. Οι επαναστάσεις που ανέδειξαν εξουσία την εργατική τάξη, αφού καταργήθηκαν όλες οι άλλες, δεν πέτυχαν όπως αποδείχτηκε, ούτε την «πάλη» των όποιων «τάξεων» να εξαλείψουν, ούτε την κοινωνική δικαιοσύνη και προ πάντων ούτε την κοινωνική ευημερία να εξασφαλίσουν. Όλοι είχαν δεχτεί πως κάτι δεν πήγε καλά με αυτό το σύστημα και οι περισσότεροι προκείμενοι ψάχνουν να βρουν, οι μεν εκτός των τειχών το «φταίξιμο», οι δεν εντός των τότε τειχών τον «φταίχτη». Όλοι αυτοί οι προβληματισμένοι, είναι λίγο δύσκολο και πολύ απλοποιημένο να τους  καταλογιστεί κακή πίστη και δόλος στις σκέψεις και στις ενέργειές τους. Είχαν όλοι αυτοί και έχουν ακόμη οι λιγοστοί «υπεραισιόδοξοι», δεχθεί ότι η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, πηγάζει κυρίως από το κέρδος (ο Μαρξ το είπε «υπεραξία») και την ιδιοκτησία (τον καπιταλισμό), που στη συνέχεια δημιουργεί τις κοινωνικές τάξεις και καταλήγει στις ανισότητες των πολιτών, την οποία χαρακτηρίζουν ως κοινωνική αδικία. Η πάλη των τάξεων, ήταν μια βασική διαδικασία και διεργασία, μέσα στο καπιταλιστικό καθεστώς, που θα προετοίμαζε την επανάσταση, η οποία θα καταργούσε όλα αυτά τα γενεσιουργά αίτια της κοινωνικής αδικίας. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Η ιστορία απέδειξε πλέον όλα αυτά τα λάθη, χωρίς την ανάγκη περεταίρω ανάλυσης, αφού όλα είναι ήδη αποδεδειγμένα και αναμφισβήτητα.

Τάξεις δεν υπάρχουν για να «παλέψουν» εκεί, αλλά «πάλη» υπάρχει ανάμεσα στις νεοπαγείς τάξεις της εξουσίας και στους απλούς πολίτες. Τέτοιας μορφής «πάλη», εκφράστηκαν, όπως γνωρίζουμε, στην Ουγγαρία, στην Τσεχοσλοβακία, στο Αζερμπαϊτζάν, με πιο χαρακτηριστική στην Πολωνία. Η περίπτωση της «αλληλεγγύης» στην Πολωνία είναι χαρακτηριστικό και αξιοπρόσεκτο γεγονός, διότι παρατηρήσαμε την εργατική τάξη, για όφελος της οποίας, υποτίθεται δουλεύει το καθεστώς, που προέρχεται και είναι μέρος αυτής της εργατικής τάξης, να ξεσηκώνεται και να διαμαρτύρεται εναντίον αυτής της «δικής του» εξουσίας. Κάτι παρόμοιο επιχείρησε και ο δικός μας «σοσιαλιστής»  Ανδρέας, όταν από το εξώστη διακήρυξε ότι «είμαστε η δική σου κυβέρνηση». Δεν είμαι βέβαιος αν το πίστευε και ο ίδιος, αλλά πολλοί το πίστεψαν, κάνοντας το ίδιο λάθος που καθιέρωσε ο Μαρξ και διαιώνισε ο Λένιν και όλοι οι μετέπειτα. Εδώ εντοπίζεται το κυριότερο λάθος της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας, ότι όλα τα δεινά προέρχονται από τις κοινωνικές τάξεις, ενώ στην πραγματικότητα είναι η εξουσία, η παντός είδους «εξουσία», αυτή που έχει τη δύναμη αλλά και τον τρόπο να καταπιέσει και να αδικήσει τους εξουσιαζόμενους. Ήταν εύκολο να διαπράξει ο Μαρξ, ένα τέτοιο λάθος, διότι τότε οι «τάξεις» ήταν συνυφασμένες με την «εξουσία» και έτσι οι πιο απόμακρες προβλέψεις του μαρξισμού διαψεύσθηκαν.

Ο σκοπός αυτής της «πάλης», δεν είναι βέβαια η εξόντωση του αντιπάλου, όπως στην Μαρξιστική διαδικασία, διότι η εξουσία είναι και χρήσιμη και απαραίτητη. Ο σκοπός εντοπίζεται στην βελτίωση των σχέσεων εξουσίας και εξουσιαζομένων και προπάντων στη δημιουργία σωστής, χρηστής και δίκαιης εξουσίας. Η δυσκολία είναι να αναγνωριστεί το λάθος. Όλα τα υπόλοιπα είναι θέμα χρόνου να βρουν τον δρόμο τους. Προέχει να αντιληφθούμε ότι η Γη γυρίζει. Θα ήταν λάθος να υποδείξει κάποιος έναν αφ’ υψηλού τρόπο διακυβέρνησης και το σωστό πολιτικό σύστημα. Τούτο διότι δεν υπάρχει σωστό σύστημα εξ αποκαλύψεως και φ’ υψηλού επιβαλλόμενο. Μέσα από την «πάλη με την εξουσία» θα προκύψει ο εκάστοτε αποδοτικότερος τρόπος διακυβέρνησης και θα επιλέγεται το ταιριαστό πολιτικό σύστημα. Δηλαδή αυτό που ταιριάζει, γίνεται αποδεχτό και ικανοποιεί. Είναι αυτό που η κοινωνία το γνώρισε  απόλυτα στην εξέλιξή του βήμα προς βήμα. Είναι το δικό της δημιούργημα που φτιάχτηκε μέσα από τη δική της «πάλη» με την εξουσία και η οποία συνεχίζεται στο διηνεκές για παραπέρα εξέλιξη και βελτίωση, μέχρι να χαθεί η έννοια της «πάλης» και να αντικατασταθεί  με μια εύρυθμη, καλόπιστη και δημιουργική συνεργασία.

Είναι βέβαιο ότι τα σημερινά κόμματα, και πολιτικοί σχηματισμοί, θα χρειαστεί να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους και να ανασυγκροτηθούν εκ βάθρων, σύμφωνα με τα καινούργια αυτά δεδομένα. Τα μεν συντηρητικά και φιλελεύθερα κόμματα, να πάψουν να διακηρύσσουν την «συνεργασία» των τάξεων, σε αντικατάσταση της «πάλης» των και να παρασύρονται σε λαϊκιστικές εξαγγελίες και παροχές, μόνο και μόνο για να ηρεμήσουν το «θεριό», διότι τέτοιο θεριό δεν θα υπάρχει. Τα δε σοσιαλιστικά και αριστερά κόμματα, θα είναι υποχρεωμένα να αλλάξουν άρδην την διαδικασία και μεθοδολογία τους, για να επιτύχουν τον ίδιο σκοπό, ή σχεδόν τον ίδιο, αλλά από άλλο δρόμο, με λιγότερα εμπόδια και δυσκολίες, αλλά προπάντων βέβαιο και αποτελεσματικό.

Όπως και να το κάνουμε, η αποκάλυψη αυτή της «πάλης με την εξουσία», είναι μια νέα επανάσταση. Μια επανάσταση όμως χωρίς θύματα και με συντμήσεις των κινήσεων του «εκκρεμούς στο χώρο», που έχω αναφέρει σε άλλο σημείωμά μου, το οποίο, παρουσιάζει ένα πρωτότυπο ενδιαφέρον και θα αναπτύξω στο επόμενο άρθρο μου.