Το μεταναστευτικό σε Ελλάδα και Ευρώπη

Γράφει
ο Μιχάλης Δεμερτζής

Με το μεταναστευτικό να απασχολεί ξανά έντονα την επικαιρότητα λόγω της πυρκαγιάς στη Μόρια και τις απόψεις να κινούνται από το «κλείστε τα σύνορα» μέχρι το «αλλοιώνεται ο πολιτισμός μας», είναι ευκαιρία να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα.

Α. Περί πολιτισμικής αλλοίωσης

Κατ’ αρχάς, η Ιστορία έχει δείξει ότι κανένας πολιτισμός δεν απειλείται από άλλους πολιτισμούς. Οι πολιτισμοί παρακμάζουν και

πεθαίνουν κάποιες φορές, αλλά αυτό δεν συμβαίνει επειδή κάποιος εξωτερικός παράγοντας τους το επέβαλε. Κανένας πολιτισμός δεν ήταν στην ακμή του και ήρθε ξαφνικά ένας άλλος και τον σκότωσε. Όσο, δε, για την «αλλοίωση», κανονικά λέγεται «αλλαγή» και είναι αυτό ακριβώς που χρειάζονταν για να αναζωογονηθούν εκείνοι οι πολιτισμοί που παρήκμασαν.

Είναι λογικό βέβαια οποιαδήποτε αλλαγή να αντιμετωπίζει αντιστάσεις και ως ένα βαθμό καλώς τις αντιμετωπίζει, αλλά είναι άλλο πράγμα η σημασία που μπορεί να δίνει κανείς σε πολιτισμικά χαρακτηριστικά και αξίες που τον μεγάλωσαν και τον διαμόρφωσαν και άλλο η άποψη που λέει ότι αν δεχθούμε μουσουλμάνους μετανάστες δεχόμαστε και τον Ισλαμικό Νόμο στο ευρωπαϊκό έδαφος. Αν, π.χ., αρχίσουν οι Γάλλοι και οι Βρετανοί να επιτρέπουν την πολυγαμία και να λιθοβολούν στις πλατείες «αμαρτωλές» γυναίκες τότε, συγγνώμη, αλλά ο γαλλικός/αγγλοσαξονικός/ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι ένα μεγάλο ψέμα και καλώς θα εξαλειφθεί…

Β. Το πρόβλημα

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι πρέπει να καταργήσουμε τα σύνορα. Σε έναν κόσμο με διαφορετικές εθνικές έννομες τάξεις, εκ των πραγμάτων, κάποιοι μετανάστες μπορεί να κριθούν ακατάλληλοι για είσοδο σε μία ξένη χώρα, ακόμα κι αν θεωρηθούν πολιτισμικά «συμβατοί». Η αθρόα μετανάστευση, δε, προκαλεί ένα πολύ συγκεκριμένο πρόβλημα: δοκιμάζει τις αντοχές του κοινωνικού κράτους. Δεν γίνεται, λ.χ., 100 άτομα να πληρώνουν για την περίθαλψη 150. Είναι άδικο, ειδικά αν πολλά από τα 50 επιπλέον άτομα είναι πλήρως ικανά να δουλέψουν. Το πρόβλημα αυτό, όμως, υπάρχει επειδή οι κοινωνίες υποδοχής συνήθως διστάζουν να δώσουν στους μετανάστες τη δυνατότητα να εισφέρουν.

Όπως έχουμε ξαναπεί, οι ΗΠΑ έχουν δείξει το δρόμο ως προς τους τρόπους που μπορούν να αφομοιωθούν και να ωφελήσουν τις σύγχρονες κοινωνίες οι μετανάστες, αλλά, κάπου εδώ παρεμβάλλεται η σύγχρονη πραγματικότητα που περιπλέκει τα πράγματα, αφού είναι άλλο πράγμα οι ΗΠΑ και άλλο η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Σήμερα, λοιπόν, συμβαίνει το εξής παράδοξο: Όλοι οι μετανάστες θέλουν να βρεθούν στην ΕΕ, αλλά κανένας μετανάστης δεν θέλει να βρεθεί σε Ελλάδα ή Βουλγαρία, οι οποίες αποτελούν έδαφος της ΕΕ! Με την υπόλοιπη Ευρώπη να μην φαίνεται διατεθειμένη να δεχθεί μεγάλους αριθμούς μεταναστών, η πλειοψηφία τους καταλήγει να εγκλωβίζεται στις εν λόγω «χώρες εισόδου», όπου ουσιαστικά δεν υπάρχουν δουλειές να τους απορροφήσουν. Αυτή η κατάσταση δεν γίνεται να μην προκαλεί εντάσεις. Ειδικά σε μία χώρα που έχει ζητήματα νομιμότητας όπως η Ελλάδα, οι κοινωνικές αναταραχές πρέπει να θεωρούνται αναμενόμενες.

Γ. Ελληνική και ευρωπαϊκή αντιμετώπιση

Στην αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν, αλλά τουλάχιστον πρέπει να υπάρχουν κάποια δεδομένα, όπως το ποιος είναι υπεύθυνος για τι, και έστω μία βασική ιδέα ως προς τα πού αυτές οι λύσεις οφείλουν να κινηθούν:

(1) Πρώτον, τα θαλάσσια σύνορα υφίστανται και πρέπει να φυλάσσονται αλλά εκ των πραγμάτων δεν μπορούν απλά να κλείσουν. Με αυξημένες η όχι μεταναστευτικές ροές, όταν υπάρχουν άνθρωποι μέσα σε ένα φουσκωτό της κακιάς ώρας στη μέση της θάλασσας δεν γίνεται να αφεθούν στην τύχη τους. Το γεγονός ότι η προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση δημιούργησε ένα πρόβλημα στέλνοντας προσκλητήριο στους μετανάστες έχει τη σημασία του πολιτικά, αλλά ανήκει στο παρελθόν πλέον. Τώρα προτεραιότητα έχει η διαχείριση του προβλήματος.

(2) Δεύτερον, στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης των μεταναστών οι συνθήκες οφείλουν να είναι ανθρώπινες και να διεκπεραιώνονται οι γραφειοκρατικές διαδικασίες το συντομότερο δυνατόν. Αυτό σημαίνει δύο πολύ απλά πράγματα: Τα κέντρα θα είναι κλειστά και οι ΜΚΟ αν θέλουν θα κοιτούν, αλλά, χωρίς άδεια, δεν θα ακουμπούν. Μπορούν δηλαδή  να παρατηρούν, να καταγράφουν, να καταγγέλλουν διεθνώς, να ελέγχουν με λίγα λόγια το κυβερνητικό έργο όπως κάνουν πολλές ΜΚΟ παγκοσμίως, αλλά αν θέλουν να βοηθήσουν άμεσα τους μετανάστες, ο ρόλος τους δεν μπορεί παρά να είναι επικουρικός και αυτό ισχύει και για ΜΚΟ που μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά, όπως π.χ. οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Οτιδήποτε παραπάνω μπορεί να προκαλέσει – και από ό,τι φαίνεται έχει ήδη προκαλέσει – περισσότερα προβλήματα. Δεν είναι εύκολο στο ελληνικό κράτος να ανταποκριθεί στα προαναφερθέντα, αλλά δεν είναι και αδύνατο. Για αυτό ακριβώς μας έδωσε ένα σκασμό λεφτά η ΕΕ…

(3) Τρίτον, είναι ντροπή για την Ευρωπαϊκή Ένωση να μην μπορούν τα μέλη της να έρθουν σε μία συμφωνία για την ποσόστωση των μεταναστών. Τελεία.

(4) Τέταρτον και δυσκολότερο, για την ανθρωπιστική κρίση που συμβαίνει στα θαλάσσια σύνορα της Ευρώπης την κύρια ευθύνη έχει η Τουρκία. Ως εκ τούτου, πρέπει πάση θυσία να βρεθεί τρόπος να σταματήσει να είναι εγγυητής της ασφάλειας στο Αιγαίο, γιατί αυτό ακριβώς είναι όταν απειλεί την Ευρώπη ότι θα ανοίξει τις μεταναστευτικές «κάνουλες» και, αντί να αντιμετωπίζει κυρώσεις, λαμβάνει χρήματα. Από την άλλη, αν ο Ερντογάν αντιμετωπιστεί ως αυτό που ομολογεί ότι είναι, δηλαδή ως διακινητής μεταναστών, η χώρα του δεν μπορεί να θεωρείται ασφαλής προορισμός για επιστροφή μεταναστών. Από τη στιγμή λοιπόν που παρ’ όλα τα ευρωπαϊκά χρήματα και τις όποιες επιστροφές οι μεταναστευτικές ροές από Τουρκία συνεχίζονται, ίσως η Ευρώπη θα πρέπει να αλλάξει τακτική και να εξετάσει τον δρόμο των κυρώσεων.

Αυτό βέβαια σημαίνει ότι πρώτα πρέπει να λυθούν το (2) και το (3) παραπάνω, ώστε, αφενός, οι παράνομοι μετανάστες να γνωρίζουν ότι είναι πολύ πιθανό να περιοριστούν σε ένα κέντρο υποδοχής μέχρι να οδηγηθούν εκτός Ευρώπης και, αφετέρου, η ΕΕ να λειτουργεί ενιαία, όχι απλά για να «αποσυμφορήσει» τις ευρωπαϊκές «χώρες εισόδου», αλλά για να μπορεί να βοηθήσει οικονομικά τις πραγματικά ασφαλείς χώρες από τις οποίες προέρχονται – και στις οποίες θα προωθηθούν – όσοι δεν δικαιούνται είσοδο στα εδάφη της.

Όλα τα παραπάνω φυσικά και είναι πολύ πιο εύκολο να τα γράφει κανείς παρά να τα εφαρμόζει. Το πρόβλημα υπάρχει, όμως, και αν δεν συζητιέται δεν πρόκειται να λυθεί ποτέ. Η Ελλάδα εν προκειμένω, μετά από 4 χρόνια εγκληματικών λαθών και αμέλειας, φαίνεται να αλλάζει πορεία προς τη σωστή κατεύθυνση (βλ. τις έξι άμεσες δράσεις για το μεταναστευτικό που ανακοίνωσε προ ημερών η νέα κυβέρνηση), την ώρα που η Ευρώπη μένει στάσιμη και είναι μάλλον η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Μπράβο μας, αλλά όταν σου λένε ότι μεταξύ Ελλάδας και Ευρώπης τον δρόμο τον δείχνει η πρώτη, τότε ξέρεις ότι κάπου τα έχει κάνει άνω κάτω η δεύτερη…