Η απάντηση της δημοκρατίας

Γράφει ο Μιχάλης Δεμερτζής

 Η κοινοβουλευτική δημοκρατία έχει ένα πολύ συγκεκριμένο χαρακτηριστικό: Είναι ξενέρωτη. Με όλους τους θεσμούς και τα γρανάζια της, αυτά που οι Αγγλοσάξονες ονομάζουν checks and balances, είναι ψυχρή και απρόσωπη. Δεν καταλαβαίνει από

πανηγυρικούς και πλήθη. Μόνο κανόνες.

Η κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν έχει βασιλιάδες με αυλή, έχει διάκριση των εξουσιών… Δεν έχει τιμωρούς της δικαιοσύνης, έχει απρόσωπους νόμους και γραφειοκράτες να τον εφαρμόζουν... Δεν έχει προφήτες με σοφά λόγια, αλλά υπολογιστές με γραβάτα… Ούτε έχει φωτισμένους ηγέτες και παθιασμένους προστάτες του λαού… Έχει επιστήμονες και τεχνοκράτες που συνεννοούνται με παγερά e-mail. Και μας εκνευρίζει. Πολύ…

Ο λόγος που μας εκνευρίζει είναι πως στις μεγάλες και ανοιχτές κοινωνίες που ζούμε, δημοκρατία σημαίνει κυρίως συμβιβασμός. Για αυτό και χρειαζόμαστε και ενδιάμεσους, όπως κοινοβούλιο και λοιπούς θεσμούς, ώστε να εξασφαλίζουν αυτόν τον συμβιβασμό. Έχουμε ελευθερία της έκφρασης και χώρο για όλες τις απόψεις για να μπορούμε να ζούμε εν αρμονία και σκοπός των θεσμών μας είναι η σύγκλιση αυτών των απόψεων, ώστε η αρμονία να έχει διάρκεια. Οπότε, οι πολίτες είναι συνήθως δυσαρεστημένοι από τους πολιτικούς αντιπροσώπους τους, επειδή οι τελευταίοι, στο βωμό της καλής λειτουργίας του όλου συστήματος, συμβιβάζονται μεταξύ τους με διάφορους τρόπους.

Το αποτέλεσμα είναι οι περισσότεροι να αισθανόμαστε ότι η πολιτική μας αντιπροσώπευση είναι ελλιπής, για αυτό και πολλές φορές παραπονιόμαστε για το «σάπιο το σύστημα» ή την «άδικη κοινωνία». Δεν αντιλαμβανόμαστε την ισορροπία των δημοκρατικών συμβιβασμών που κάνει την καθημερινότητα να κυλά το ίδιο ήρεμα με την κοινοβουλευτική διαδικασία και γινόμαστε επιρρεπείς στη φασαρία. Καλομαθημένοι από τις βεβαιότητες που το ίδιο το σύστημα μας παρέχει, βαριόμαστε τους τεχνοκράτες και τις γραβάτες τους και βλέπουμε καλοπροαίρετα επαναστάσεις, διαδηλώσεις, πλακάτ και υψωμένες γροθιές, πριν καν ακούσουμε τα αιτήματα. Η απόστασή μας από τη βία έτσι μικραίνει και αρκεί μία σπίθα για να μηδενιστεί… Κι αν δεν την ασκήσουμε οι ίδιοι τη βία, πολλές φορές τη δικαιολογούμε, κάποιες την ενθαρρύνουμε, ενίοτε την ψηφίζουμε…

Είναι διεθνές το φαινόμενο, όχι μόνο ελληνικό, και το ζούμε τώρα. Το σύστημα έχει και τις ατέλειές του, βλέπετε, και με την οικονομική κρίση όλα τα ακραία πολιτικά μορφώματα του ανεπτυγμένου κόσμου πήραν τα πάνω τους, από την άκρα Αριστερά μέχρι την άκρα Δεξιά. Παρ’ όλ’ αυτά, η κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι ό,τι καλύτερο έχουμε μέχρι στιγμής, το είπε και ο Τσόρτσιλ, και ο βασικότερος λόγος είναι πως ο συμβιβασμός που λέγαμε είναι ο μόνος ρεαλιστικός τρόπος στις σύγχρονες κοινωνίες για να έχει ο «αδύναμος» τον ίδιο λόγο στα πράγματα με τον «δυνατό» ή τον νταή, όπως και ο φτωχός με τον πλούσιο ή ο ήσυχος με τον φωνακλά.

Αυτό ισχύει όπου λειτουργεί η δημοκρατία, ακόμα κι αν έχει διάφορα κατά τόπους ψεγάδια ή πολλούς νταήδες, φωνακλάδες και λοιπά απομεινάρια αντισυστημισμού από την εκάστοτε μεγάλη κρίση. Έτσι, μία χώρα όπως η προβληματική Ελλάδα μπορεί να κάνει την έκπληξη και να πιάσει τον φασισμό από τα κέρατα, τη στιγμή που στις καλοκουρδισμένες ΗΠΑ περιμένουν τις εκλογές μήπως κι επανέλθουν στη θεσμική ομαλότητα.

Μας πήρε πεντέμισι χρόνια βέβαια, αλλά είπαμε, η κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν έχει συναισθήματα, δεν αγχώνεται. Αφού κατάφερε να επιβιώσει της μεγάλης οικονομικής κρίσης του καιρού μας, πεντέμισι χρόνια μέσα από τις προβλεπόμενες διαδικασίες της παροιμιωδώς αργής, εκνευριστικής ελληνικής δικαιοσύνης είναι πολύ καλύτερα από τα (ταχύτατα) λαϊκά δικαστήρια του παρελθόντος, από την «Αντιφά» εκδίκηση του δρόμου και, βεβαίως, από το τίποτα.

Μόνο με αυτόν τον ψυχρά θεσμικό τρόπο θα μπορούσε ένα πολιτικό κόμμα που έχει μπει στο Κοινοβούλιο να χαρακτηριστεί εγκληματική οργάνωση και περίπου 400 χιλιάδες ψήφοι να σταλούν στα σκουπίδια και, ταυτόχρονα, το αύριο να φαντάζει καλύτερο…