Οι συμμαχίες δεν χαρίζονται, κερδίζονται

Γράφει
ο Μιχάλης Δεμερτζής

Α. Ελλάδα και γεωπολιτική

Στη γεωπολιτική δεν υπάρχουν ευγένειες και φιλανθρωπίες. Όλα έχουν να κάνουν με το τι έχεις να δώσεις και πόσο ικανός είσαι. Η Τουρκία, αδρομερώς, έχει να δώσει μία γεωγραφική θέση-κλειδί (κόμβος Δύσης-Ανατολής) και μία αγορά 80 εκατομμυρίων ανθρώπων, για αυτό και ο υπόλοιπος κόσμος ανέχεται τα καμώματα του Ερντογάν.

Η Ελλάδα, είτε μας αρέσει είτε όχι, έχει να δώσει λιγότερα. Συνεπώς, πρέπει

να έχει ικανότητες. Όταν χρειάστηκε, είχε τις ικανότητες να μπει σε μία κλειστή λέσχη οικονομικά ισχυρών χωρών που σήμερα είναι γνωστή ως Ευρωπαϊκή Ένωση. Την τελευταία δεκαετία, που όλος ο πλανήτης ταρακουνήθηκε – και ακόμα ταρακουνιέται – από την παγκόσμια οικονομική κρίση, πρέπει να δείχνει πως έχει τις ικανότητες να παραμείνει σε αυτή τη λέσχη. Τα πιο ισχυρά μέλη της, βέβαια, χάρη στην αρχιτεκτονική της ΕΕ, έχουν κάποιες υποχρεώσεις προς τα πιο αδύναμα, αλλά αυτό ισχύει μόνο στο οικονομικό κομμάτι. Στο γεωπολιτικό δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Όχι ακόμα τουλάχιστον.

Θα πείτε πως το οικονομικό και το γεωπολιτικό πεδίο συνδέονται και έτσι είναι, αλλά ειδικά σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η οικονομική της σημασία είναι υποδεέστερη της γεωπολιτικής. Ενδεικτικά, η χώρα μας είναι δεύτερη στην ΕΕ σε αμυντικές δαπάνες (2,1% του ΑΕΠ, με πρώτη την Εσθονία του 2,4%). Ως εκ τούτου, αν ένα συμμαχικό κράτος έχει μία φορά προσδοκίες από την Ελλάδα στο οικονομικό πεδίο, στο γεωπολιτικό έχει δέκα φορές περισσότερο.

Μπορεί να πει κανείς, πώς γίνεται να έχει, π.χ., ολόκληρη Γαλλία ή Γερμανία προσδοκίες από τη μικρή Ελλάδα; Αφενός, είναι πολύ αμφίβολο το κατά πόσο θα ανήκε η Ελλάδα στο σκληρό πυρήνα της Δύσης (ΝΑΤΟ και ΕΕ) αν δεν ήταν ένα κράτος της Ανατολικής Μεσογείου και μάλιστα ενδιάμεσο μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας και, αφετέρου, οι στρατοί δεν είναι τράπεζες να τους σώζει η μία χώρα για λογαριασμό της άλλης, στη βάση ενός κοινού νομίσματος. Συνεπώς, όταν βρίσκονται οι λόγοι, η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να δείχνει ότι αξίζει να βρίσκεται σε αυτόν τον σκληρό πυρήνα, αλλιώς η συμμετοχή της είναι μόνο τυπική.

Β. Η διαφορά της προηγούμενης με τη νέα ελληνική κυβέρνηση

Στο δια ταύτα, λοιπόν, τα καλά νέα είναι πως στην τελευταία γεωπολιτική πρόκληση της εποχής (σε αντίθεση με την τελευταία οικονομική), η Ελλάδα δείχνει ότι είναι αξιόπιστος σύμμαχος. Όχι επειδή διεξήγαγε κάποια εντυπωσιακή στρατιωτική επιχείρηση ή επειδή τρόμαξε τον Ερντογάν – τίποτα από αυτά δεν συνέβη – αλλά επειδή έδειξε ετοιμότητα, προσπάθεια και τη θέληση να τα καταφέρει μόνη της. Κάπου βέβαια της χαμογέλασε και η τύχη, γιατί αν δεν άλλαζε κυβέρνηση το περασμένο καλοκαίρι, είναι πολύ αμφίβολο αν θα τα έδειχνε αυτά.

Κάποιοι λένε ότι και η προηγούμενη κυβέρνηση να ήταν, τα ίδια θα έκανε. Ότι, δηλαδή, θα έκλεινε τα σύνορα άμεσα στο τεράστιο κύμα μεταναστών που μας στέλνει ο Ερντογάν και θα έφερνε την ΕΕ προ των ευθυνών της. Ξεκάθαρα όχι. Και αυτό δεν βγαίνει ως συμπέρασμα απλά από την ιδεολογία που την χαρακτήριζε, όπως αυτή εκφράστηκε εν προκειμένω από το κάλεσμα που έκανε στους μετανάστες το 2015 και το «δεν έχει σύνορα η θάλασσα» του αρχηγού της... Φάνηκε κι από την συμμετοχή της στην κατάρτιση της τελευταίας και πλέον «νεκρής» συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, όπου τα ελληνικά συμφέροντα λαμβάνονται ελάχιστα υπόψη (η απλώς τυπική συμμετοχή της χώρας στον σκληρό πυρήνα της Δύσης που λέγαμε), και φάνηκε επίσης κι από ένα σωρό άλλα, μικρά πλην όμως σημαντικά πράγματα, όπως, λ.χ., η αδράνεια που επέδειξε σε έκτακτες καταστάσεις ή το βάρος που έδινε στο επικοινωνιακό κομμάτι.

Μιλώντας λίγο πιο συγκεκριμένα για τα μικρά αλλά σημαντικά, ακόμα και η όχι-και-τόσο-καλή ιδέα της σημερινής κυβέρνησης για την κατασκευή πλωτού φράχτη, η οποία ιδέα χλευάστηκε από όλο το φάσμα της αντιπολίτευσης, είχε τη σημασία της. Μόλις τον προηγούμενο μήνα γράφαμε, προς υπεράσπιση αυτής της κίνησης:

«Δεν υπερασπιζόμαστε τον πλωτό φράχτη. Φαίνεται κακή ιδέα, ακόμα κι αν επεκταθεί πάνω από τα 2,7 χιλιόμετρα που είναι το τωρινό μήκος του. Υπερασπιζόμαστε τη δράση ως το αντίθετο της αδράνειας και της λογικής “τα περιμένω όλα από τους άλλους”. Της λογικής, δηλαδή, που υπηρέτησε ο ΣΥΡΙΖΑ όσο ήταν στην κυβέρνηση και που, εδώ που τα λέμε, ακολουθεί παραδοσιακά η Ελλάδα όποτε τα βρίσκει σκούρα, από τις ελληνοτουρκικές κρίσεις προηγούμενων δεκαετιών μέχρι την τρέχουσα οικονομική κρίση που θέλαμε να μας σώσουν οι Ευρωπαίοι χωρίς να μεταρρυθμιστούμε. Αν χρειάζεσαι βοήθεια, πρώτα κάνεις ό,τι μπορείς ο ίδιος και η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται πως κάνει ό,τι μπορεί για να ξεχαστεί το καταστροφικό “δεν έχει σύνορα η θάλασσα” χωρίς να πνίγεται κόσμος στο Αιγαίο.» (GR POST, 06/02/2020, «Πλωτός φράχτης κι Αριστερές ευαισθησίες»)

Εν κατακλείδι, έχουμε ξαναπεί πως η ΕΕ λειτουργεί καλά στο μέτρο που τα μέλη της λειτουργούν καλά, όχι το αντίθετο, και η Ελλάδα σε μία κρίσιμη περίοδο έδειξε σοβαρότητα και σημαντική προσπάθεια στο προσφυγικό-μεταναστευτικό. Αν δεν τα έδειχνε αυτά, δεν θα είχε τη σημερινή στήριξη της Ευρώπης. Ασφαλώς είχε και έχει πολλά προβλήματα σχετικά, που συνδέονται κυρίως με το δυσκίνητο κρατικό μηχανισμό της, αλλά οι εταίροι της την είδαν να σώζει ανθρώπους από πνιγμό, να δέχεται πολλούς πρόσφυγες και ακόμα περισσότερους μετανάστες, να παίρνει τα παιδιά τους στα σχολεία της και, όταν χρειάστηκε, να προστατεύει με αποφασιστικότητα τα σύνορά τους. Έτσι, σε θέλουν όλοι για σύμμαχο…