Η «αστική ευγένεια», η πάλη των τάξεων και άλλα παραμύθια της Αριστεράς

Από τη Θεσσαλονίκη
γράφει
ο Μιχάλης Δεμερτζής

Α. «Αστική» ευγένεια, δημοκρατία, τάξη…

Τα τελευταία λίγα χρόνια που το επίπεδο του πολιτικού λόγου έχει πέσει στα τάρταρα με αποκλειστική ευθύνη της τρέχουσας κυβέρνησης, οι πολέμιοι της τελευταίας κάνουν συχνά λόγο για έλλειψη «αστικής ευγένειας».

Δημοσίευσε τις προάλλες, λ.χ., ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, άλλο ένα κείμενο- μνημείο χυδαιολογίας και ακούστηκαν πάλι τα περί «αστικής ευγένειας», που δεν έχει εκείνος, η κυβέρνηση και

αυτοί που τους ψήφισαν.

Λες και πρέπει να έχεις κάτι που λέγεται «αστική ευγένεια» για να μιλάς σαν άνθρωπος.

Και τι ακριβώς σημαίνει αυτό;

Δεν ακούγεται κάπως αριστοκρατικό;

Σαν να αναφέρεται σε Άγγλους της Βικτωριανής Εποχής ή σε σύγχρονους απόφοιτους του London School of Economics ή κάτι παρόμοιο…

Σίγουρα έχει κάποια σχέση με την «αστική τάξη». Είναι η ευγένειά «της» προφανώς. Και, αν φαίνεται παράξενο σε κάποιον το να έχει η εν λόγω τάξη την ολόδική της ευγένεια, 123 χρόνια μετά τη συγγραφή του «Κεφαλαίου» από τον Μαρξ, 100 από την Οκτωβριανή Επανάσταση και 28 από την πτώση του Τείχους, ας σκεφτεί ότι έχει και το ολόδικό της πολίτευμα· την «αστική δημοκρατία».

Τούτων δοθέντων, η ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς στην Ελλάδα είναι παραπάνω από αδιαμφισβήτητη. Οι θεωρίες που πουλάει για την πάλη των τάξεων είναι τόσο καλά εδραιωμένες, που τις καταπίνουν αμάσητες και οι μη αριστεροί. Κυρίως οι μη αριστεροί.

Ενδεικτικά, ο όρος «αστική ευγένεια» έγινε μόδα τα τελευταία χρόνια από τον προηγούμενο αρχηγό της Νέας Δημοκρατίας.

Οι άλλοι δύο χρησιμοποιούνται ακόμη ευρύτερα.

Τον όρο «αστική δημοκρατία» τον χρησιμοποιεί και ο γράφων ενίοτε, κυρίως σε αντίστιξη με τα αριστερά ιδεώδη, αλλά και πάλι, η χρήση του εξυπηρετεί θαυμάσια τον θεωρητικό διαχωρισμό μίας κάποιας φαντασιακής δημοκρατίας με την κανονική. Εκείνη, δηλαδή, που λειτουργεί και η Αριστερά περιφρονητικά ονομάζει «αστική».

Για την «αστική τάξη» θα μπορούσαμε να γράψουμε πολλά, αλλά είναι πιο εύκολο να ρίξουμε μια ματιά στον αληθινό κόσμο για να την ακυρώσουμε διά της εις άτοπον απαγωγής.

Β. Πάλη των τάξεων

Ελλάδα

Κατ’ αρχάς, ειδικότερα για τα ελληνικά πράγματα, ένας αγρότης με Cayenne είναι πολύ πιο «αστός», πάντα σύμφωνα με την αριστερή θεωρία, από έναν επιχειρηματία που κοντεύει να βάλει λουκέτο και αναγκάζεται να ζει στο διαμέρισμα των γονιών του.

Η «εργατική τάξη», δε, αν υποθέσουμε ότι είναι η αντίστοιχη «ιδιωτικοϋπαλληλική», εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τους ελεύθερους επαγγελματίες και αυτό δεν εξυπηρετεί και πολύ στο κάλεσμα για επανάσταση.

Το γεγονός ότι βλέπουμε ακόμα παντού στους δρόμους αφίσες που καλούν τους εργάτες σε αγώνα δεν δημιουργεί αυτομάτως εργοστάσια και φάμπρικες.

Αν όχι για κανέναν άλλο λόγο, η επανάσταση θα ματαιωνόταν λόγω μεγεθών. Πού ακούστηκε «άρχουσα τάξη» μεγαλύτερη ή σχεδόν ίση σε αριθμό με το προλεταριάτο;

Τέλος, υπάρχει και η «δημοσιοϋπαλληλική τάξη», της οποίας η αναφορά και μόνο τερματίζει τη συζήτηση περί οποιασδήποτε «πάλης».

Κόσμος

Στα πιο σοβαρά, και στο διεθνές σύστημα συγκεκριμένα, από τη στιγμή που η πάλη των τάξεων δικαιώνεται στο μέτρο που δεν υπάρχει προσδοκία μετακίνησης του ατόμου από τη μία τάξη στην άλλη εντός των πλαισίων του συστήματος, αυτομάτως ακυρώνεται από την σύγχρονη πραγματικότητα.

Όχι ότι ο Μαρξ δεν ήξερε τι έλεγε. Το αντίθετο. Απλά ο κόσμος αλλάζει, πολλές φορές απρόβλεπτα. Η αξία κάποιων κοινωνικών- πολιτικών- οικονομικών θεωριών, όπως η μαρξιστική, δεν αλλάζει από το γεγονός ότι διατυπώθηκαν πολύ παλιά και καλό είναι να τις μελετάμε. Απλώς δεν είναι καλό να τις αφήνουμε να ορίζουν τη μοίρα μας με το ζόρι.

Με την ψηφιακή επανάσταση να έχει μεγιστοποιήσει την αποκέντρωση των πόρων και των ιδεών στον πλανήτη, μπορούμε να μιλάμε μόνο για τάξεις με ή χωρίς πρόσβαση στο διαδίκτυο και για αντίστοιχες με ή χωρίς πρόσβαση σε φθηνές μακρινές μετακινήσεις.

Αν αυτό που η Αριστερά ορίζει ως «εργατική τάξη», τώρα, σε αυτό το παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, είναι εκείνοι στους οποίους δεν έχει φτάσει ακόμα το διαδίκτυο, τότε η «πάλη», όπως την ονειρεύεται, έχει πάει περίπατο.

Όχι ότι δεν μπορεί πλέον να υπάρξει διαχωρισμός ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, αλλά η ένταση ανάμεσά τους προϋποθέτει αδύναμη ενδιάμεση τάξη και την βεβαιότητα των δεύτερων ότι δεν μπορούν να «ανέβουν σκαλοπάτι» διά του συστήματος.

Συνεπώς, η επανάστασή τους δεν θα αγγίζει το παρόν παγκοσμιοποιημένο σύστημα, καθώς το τελευταίο έχει ξεπεράσει και τις δύο άνω προϋποθέσεις, και, όντας τοπικού χαρακτήρα (η υποτιθέμενη επανάσταση), στην καλύτερη για την Αριστερά περίπτωση, θα οδηγούσε σε μία σοσιαλιστική, απομονωμένη ουτοπία.

Στις τρεις τελευταίες λέξεις, βέβαια, το κατά πόσο η δεύτερη μπορεί να συμβαδίσει με την τρίτη και η τρίτη με την πρώτη είναι, το λιγότερο, συζητήσιμο, αλλά ποιοι είμαστε εμείς να απαγορεύσουμε τα όνειρα; Το κάνει μια χαρά και ο συνδυασμός των τριών στην πράξη, γνωστός και ως «Βόρεια Κορέα».

Στον υπόλοιπο κόσμο, το τρέχον σύστημα, που έχει καταργήσει σε σημαντικό βαθμό τα σύνορα, αδυνατίζει σε σημείο διάλυσης τα στεγανά ανάμεσα στους έχοντες και μη έχοντες το «Κεφάλαιο», από τη στιγμή που, επί παραδείγματι, κάποιος τυχαίος τύπος από την Ινδία μπορεί να ανοίξει διαδικτυακό κατάστημα από το οποίο ψωνίζουν αν θέλουν Βέλγοι, Έλληνες, Αμερικανοί κτλ. (η αποκέντρωση που αναφέραμε παραπάνω).

Μία διαφορετική πάλη

Όταν η υλοποίηση μίας καλής ιδέας κοστίζει πολύ λιγότερο σε σχέση με παλαιότερα, το μόνο που μπορεί να κάνει το «Κεφάλαιο» για να περιχαρακώσει την τάξη του είναι να εμποδίσει την ελεύθερη κυκλοφορία των ιδεών. Και, πράγματι, κάποιες από τις φορές που το επιχειρεί, το πετυχαίνει (βλ. προβληματικές εθνικές νομοθεσίες για πνευματικές ιδιοκτησίες). Ωστόσο, δεν μπορεί να αλλάξει το ρεύμα που κινείται στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση.

Και γενικότερα στην Ιστορία, η επιρροή των κατεστημένων συμφερόντων πάντα προσπαθούσε να καταστρέψει την ανανέωση ιδεών, επιχειρήσεων, επιχειρηματιών, δηλαδή τα ζωτικότερα σημεία του καπιταλισμού, μέσω περιορισμών. (Και το αποτέλεσμα το ξέρουμε.)

Με άλλα λόγια, η λύση στο ζητούμενο της ευρύτερης διανομής του πλούτου, τον καιρό της ελεύθερης οικονομίας, βρίσκεται κάπου που δεν θα έψαχνε ποτέ η Αριστερά όπως την ξέρουμε:

Σε ακόμα μεγαλύτερη ελευθερία…