Καταρρίπτουμε τη μυθολογία της ελληνικής κρίσης εξ αιτίας των Τραπεζών

Γράφει

ο Χρίστος Σπ. Κατηφόρης

Μέσα στον αχό της ακατάσχετης, αλλά ατεκμηρίωτης, φλυαρίας περί κρίσης, μεγάλο μέρος της κοινωνίας εξακολουθεί να εμφανίζεται αγανακτισμένο -και εξ αιτίας της δημαγωγίας- προς λάθος κατεύθυνση.

Με αφορμή την 4η θλιβερή επέτειο του καψίματος της Αθήνας και εις μνημόσυνο των τεσσάρων δολοφονημένων ψυχών στη Marfin που στις 5 Μαίου 2010 πλήρωσαν με τη ζωή τους το τυφλό μίσος προς «τους τραπεζίτες» που ορισμένοι σχολαστικά και υστερόβουλα συνεχίζουν να καλλιεργούν, παραθέτουμε

 ορισμένα αδιαμφισβήτητα στοιχεία που καταρρίπτουν έναν από τους πιο αγαπημένους μύθους της κρίσης:

Ότι, δηλαδή, για την κρίση στην Ελλάδα φταίνε οι τράπεζες που χρεοκόπησαν λόγω υπερβολικών «ανοιγμάτων» τους σε «τοξικά», σε θαλασσοδάνεια και εορτοδάνεια που μοίρασαν σε φουκαράδες κλπ.

Ενώ έχει υποστηριχθεί επανειλημμένως ότι στο φαύλο κύκλο της κρίσης στην Ελλάδα συνέβη το ακριβώς αντίστροφο από εκείνο που συνέβη στην Αγγλία, τις ΗΠΑ, την Ισλανδία, Ιρλανδία και στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, ότι δηλ. η χρεοκοπία του Δημοσίου «φέσωσε» τις συγκριτικά πιο εύρωστες ελληνικές τράπεζες, ενώ στις άλλες χώρες το δημόσιο «φεσώθηκε» για να «σώσει» τις μεγάλες χρεοκοπημένες τους τράπεζες, πολλοί εξακολουθούν να αγνοούν προκλητικά ή να διαστρεβλώνουν τα δεδομένα.

Ο γνωστός μύθος περί τραπεζών, συνήθως ακολουθείται από άλλες δύο συνήθεις διαστρεβλώσεις που παραπλανούν τον απλό πολίτη:

α) Συχνά συγκρίνονται χρέη διαφόρων κρατών σε απόλυτα μεγέθη και όχι ως προς το μέγεθος της οικονομίας τους, (ως ποσοστό του ΑΕΠ), δηλαδή ως προς την πραγματική δυνατότητα εξυπηρέτησής τους.

Ορισμένοι αναρωτιούνταν γιατί, επί παραδείγματι, το 2010 οι διεθνείς αγορές κυνηγούν την Ελλάδα με τα €350 δισεκατομμύρια ευρώ αντί τη Αγγλία με τα €1.300 δισεκατομμύρια.

Το ερώτημα είναι αφελές, ανάλογο του ερωτήματος γιατί είναι σοβαρότερο να σου χρωστά κάποιος περιπτεράς 1.000€ από το να σου χρωστά κάποιος βενζινάς 3.000€.

β) Συγκρίνεται η υπερχρέωση κάθε χώρας (εξωτερική ή εγχώρια και εξωτερική μαζί) συνολικά, χωρίς να γίνεται η ουσιώδης διάκριση του χρέους των χωρών στους 4 διαφορετικούς φορείς της, το δημόσιο και τους τρεις του ιδιωτικού τομέα: επιχειρήσεις, νοικοκυριά, τράπεζες.

Τέτοια διάκριση είναι εντελώς απαραίτητη διότι η υπερχρέωση καθενός από τους φορείς αυτούς έχει διαφορετικές συνέπειες και κυρίως διαφορετικές θεραπείες.

 Γενικά, το υπερβολικό ιδιωτικό χρέος νοικοκυριών και επιχειρήσεων ως πρόβλημα μπορεί να λυθεί ευκολότερα διότι αφορά πολλές μικρές μονάδες, η περιουσία των οποίων μπορεί να αξιοποιηθεί, κάτι που δεν μπορεί να γίνει με το δημόσιο χρέος.

Ας δούμε όμως τι λεν τα στοιχεία, χωρίς περισπούδαστες χρηματοπιστωτικές και περιττές κοινωνικοπολιτικές αναλύσεις:

Ως προς το χρέος του δημοσίου τομέα, οι αριθμοί είναι πλέον ευρέως γνωστοί.

Καμία πηγή δεν αμφισβητεί ότι το ακαθάριστο δημόσιο χρέος της Ελλάδος ήταν το δεύτερο υψηλότερο στον κόσμο κάθε χρόνο την περίοδο 2006-2009, μετά από εκείνο της Ιαπωνίας (βλ. IMF, Fiscal Monitor, Oct. 2012, Statistical Table 4 και European Commission, Autumn Forecasts, Nov. 2012, Table 42)

Ως προς το χρέος των τραπεζών και του υπόλοιπου ιδιωτικού τομέα, οι αριθμοί δεν είναι τόσο ξεκάθαροι..

.Κάποια εξαιρετικά ενδιαφέροντα συγκριτικά στοιχεία μας παρέχει ο ΟΟΣΑ (OECD, Economic Outlook, No91, May 2012, Πλαίσιο 1, σελ. 22-23), τα οποία φυσικά δεν προβλήθηκαν από τα εγχώρια ΜΜΣ (μέσα μαζικής συσκότισης).

Είναι πολύ σημαντικό ότι καταγράφεται η δανειακή κατάσταση τραπεζών, νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε Ελλάδα και πολλές άλλες χώρες όλων σε 3 διαφορετικές χρονικές περιόδους:

Το 2000 που συμβατικά θεωρούμε έτος ισορροπίας, το 2007 που θεωρούμε το αποκορύφωμα διεθνώς της μόχλευσης (leverage) και της φούσκας στις αγορές περιουσιακών στοιχείων και στα τέλη του 2011 όπου η διόρθωση των αποτιμήσεων και η απομόχλευση λόγω κρίσης έχει προχωρήσει σημαντικά.

Από την έκθεση αυτή λοιπόν του διεθνούς οργανισμού σταχυολογούμε ορισμένα μόνο πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με την υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες:

1) Παρά τη μεγάλη αύξηση της χρέωσή τους την περίοδο 2000-2007, και τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις και οι τράπεζες στην Ελλάδα σε μέσα επίπεδα υπήρξαν συγκριτικά πιο εγκρατείς σε σχέση με όλες τις άλλες χώρες του πίνακα και ο δανεισμός τους κυμάνθηκε σε επίπεδα σημαντικά κάτω του μέσου όρου της ευρωζώνης.

2) Η συντηρητικότερη συμπεριφορά των ελληνικών τραπεζών και των ελληνικών επιχειρήσεων και οικογενειών σε σχέση με τους συναδέλφους τους σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ιαπωνία και Αμερική ίσχυσε και στην αρχή της ΟΝΕ το 2000 και τις παραμονές τη Κρίσης το 2007, αλλά ακόμη και τώρα (3ο τρίμηνο 2011)

3) Οι ελληνικές τράπεζες, παρά τα όσα ανυπόστατα καταγγέλλονται εδώ από ανεύθυνους, υπήρξαν οι συντηρητικότερες όλων και το 2000 και το 2007.

Ο λόγος των συνολικών τους υποχρεώσεων ως προς το ΑΕΠ έφθασε το 150% το 2007, έναντι του 365% του μέσου της ευρωζώνης, του 1.100% της Ιρλανδίας και του 258% της Πορτογαλίας…

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

- Η υπερχρέωση και χρεοκοπία της Ελλάδας ήταν ξεκάθαρα πολιτικής και δημοσιονομικής αιτίας, θέμα δηλαδή του Δημοσίου τομέα και όχι του τραπεζικού ή ευρύτερα ιδιωτικού τομέα όπως συνέβη σχεδόν παντού αλλού.

Στη συνέχεια βέβαια, από το 2010 και μετά, ο τραπεζικός τομέας αναπόδραστα ενεπλάκη στον φαύλο κύκλο μεταξύ δημοσιονομικής θέσης, χρηματοπιστωτικού συστήματος και πραγματικής οικονομίας.

-Τις τράπεζες στην Ελλάδα μπορούμε να τις κατηγορήσουμε για πολλά πράγματα και πριν την κρίση και κατά τη διάρκεια της (τεράστια επιτόκια δανεισμού, κρυφές χρεώσεις, πανωτόκια, επιθετικές πωλήσεις κλπ).

ΟΧΙ, όμως, ότι προκάλεσαν την κρίση.

Αντιθέτως, λόγω της ευρωστίας τους μέχρι το 2007, βοήθησαν στον μετριασμό των συνεπειών της κρατικής μας χρεοκοπίας.

-Το μόνο «τοξικό» περιουσιακό στοιχείο που είχαν ήταν τα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και η μόνη ριψοκίνδυνη επένδυση που έκαναν (άλλες εκουσίως, άλλες ακουσίως) ήταν να εμπιστευτούν τις αποταμιεύσεις των Ελλήνων στα χέρια αδίστακτων και μυωπικών πολιτικών ελίτ.

Χρήσιμη διευκρίνιση για τους απανταχού αγράμματους «ταλιμπάν» και επίδοξους τιμωρούς των τραπεζών:
Η συζήτηση των ειδικών διεθνώς για το πως χειρίζεσαι ανεύθυνες τράπεζες ακόμη δεν έχει καταλήξει μεταξύ της "νεο-φιλελεύθερης" τάσης τιμωρίας τους για αποφυγή του "ηθικού κινδύνου" (moral hazard) και "κεϋνσιανής" τάσης διάσωσής τους όταν είναι πολύ μεγάλες και συστημικές (too big to fail). Σε κάθε περίπτωση οι τράπεζες δεν είναι εμπορικές επιχειρήσεις κλασσικού τύπου, καθότι διαχειρίζονται ελάχιστα δικά τους κεφάλαια, αλλά δικά μας, όλων μας.
Οι τράπεζες δεν είναι εμπορικές επιχειρήσεις κλασσικού τύπου, καθότι διαχειρίζονται ελάχιστα δικά τους κεφάλαια, αλλά δικά μας, όλων μας.

Οι τράπεζες είναι διαμεσολαβητικά ιδρύματα δημοσίου συμφέροντος, αφού επιτελούν το κεφαλαιώδους σημασίας έργο για την οικονομική ανάπτυξη, εκείνο της ορθολογικής ανακατανομής πόρων από τις πλεονασματικές (αποταμιεύσεις) στις ελλειμματικές (δανεισμός) μονάδες οι οποίες επενδύοντας αυξάνουν το παραγόμενο προϊόν και άρα την απασχόληση.
Σήμερα, μια οικονομία χωρίς τράπεζες και μάλιστα εύρωστες είναι σαν ένα καλογυμνασμένο σώμα χωρίς καρδιά, δηλαδή κλινικά νεκρό…