Η υποκρισία της δυτικής μεσαίας τάξης

Από τη Θεσσαλονίκη
γράφει
ο Μιχάλης Δεμερτζής

Έχουν περάσει δύο μήνες από την εκλογή του Ντ. Τραμπ και η διεθνής αρθρογραφία δεν σταματά να αναλύει τα αίτια. Φταίει η παγκοσμιοποίηση, τα social media, η ανασφάλεια της κρίσης κ. α.  Όλα σωστά. Οι αιτίες των πραγμάτων σε ένα σύνθετο κόσμο είναι εξίσου σύνθετες.

Όταν όμως η κορυφή, το αποτέλεσμα των αποτελεσμάτων, συμπυκνώνεται στη μονάδα, στον έναν και μόνον Τραμπ, τότε και η βάση, ο κοινός παρονομαστής των αιτιών είναι ένας και αδιαίρετος: Η υποκρισία της μεσαίας τάξης.

Εκείνη η υποκρισία, δηλαδή, που είναι

ευθέως ανάλογη με το επίπεδο διαβίωσης μίας κοινωνίας και που, βεβαίως, δεν αφορά μόνο τους Αμερικάνους, αλλά όλους τους πολίτες των ανεπτυγμένων κρατών.

Α. ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Πώς αλλιώς, αν όχι με την υποκρισία, εξηγείται η επιλογή στη κορυφή του δυτικού κόσμου ενός πολιτικού με λόγο καθαρά ρατσιστικό και σεξιστικό, τον καιρό της πολιτικής ορθότητας;

Τον επέλεξαν εκείνοι που την απορρίπτουν; Στα λόγια, μπορεί. Στην πράξη όμως, κατά πόσο είναι πολέμιοι των σύγχρονων ηθών όταν τα χρησιμοποιούν για να συγκροτήσουν διακριτά ρεύματα διαμαρτυρίας;

Αν κάτι επιτρέπει στον ρατσιστικό/ ομοφοβικό/ σεξιστικό λόγο να εκφέρεται, χωρίς οι κοινωνοί του να αντιμετωπίζουν ουσιαστικές κυρώσεις, είναι η προσήλωση στην πολιτική ορθότητα.

Αυτό όμως είναι το λιγότερο. Δεν ήρθαν τα πάνω κάτω στον πλανήτη επειδή κάποιοι- όχι λίγοι είναι η αλήθεια- αισθάνθηκαν αδικημένοι που δεν μπορούν να βρίσουν ανενόχλητοι.

Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, οι λόγοι εκλογής του Τραμπ ήταν κυρίως οικονομικοί.

Β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ανήθικη Δύση

Ποια ήταν, πριν την κρίση, η νούμερο ένα κριτική εναντίον του καπιταλισμού, από τους ίδιους μάλιστα τους δυτικούς πολίτες;

Ότι χρησιμοποιεί τα φθηνά εργατικά χέρια των φτωχών κρατών του πλανήτη, ώστε και οι πιο χαμηλές τάξεις της Δύσης να απολαμβάνουν ένα ανεκτό επίπεδο διαβίωσης (φαινόμενο Wallerstein).

Πλανιέται πράγματι κάτι το ανήθικο στον κόσμο μας, όταν ένας εργάτης στην Κίνα δεν βλέπει το φως της ημέρας για να φτιάξει ένα κινητό, το οποίο ο άνεργος του δυτικού κόσμου έχει την πολυτέλεια να το πετάξει από το παράθυρο επειδή έχει νεύρα.

Τώρα, που το επίπεδο διαβίωσης στις αναπτυσσόμενες χώρες ανεβαίνει, ή αλλιώς, τώρα, που εκείνος ο εργάτης στην Κίνα τρώει δύο χούφτες ρύζι αντί για μία, και σαν αυτόν υπάρχει περίπου ένα δις εργατών ακόμη, οι δυτικές οικονομίες φυσιολογικά κλονίστηκαν.

Συμπεριλάβαμε ως Δύση λοιπόν, συνειδητά, κι άλλες χώρες στον τρόπο ζωής μας, με αποτέλεσμα να φρενάρουμε τη δική μας ανάπτυξη, και τώρα, για να ρεφάρουμε, επιλέγουμε αντισυμβατικούς ηγέτες. Ενίοτε κάποιους αριστερούς. Επιλέγουμε, δηλαδή, κάποιους που κατηγορούν τη Δύση για τα φθηνά εργατικά χέρια, για να τα φθηνύνουν κι άλλο!

Έχει σημασία να σημειώσουμε πως τα εισοδήματα του δυτικού κόσμου δεν έχουν μειωθεί. Απλά η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί χαρακτηριστικά. Ναι, υπάρχουν κοινωνικές ομάδες που πλήττονται (βλ. παρακάτω) και ένα κράτος που έχει αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης - ξέρετε ποιο- αλλά, συνολικά, η Δύση ακόμα και τώρα μεγεθύνεται.

Με άλλα λόγια, η παγκοσμιοποίηση κάνει τη δουλειά της: Αμβλύνει τις ανισότητες παγκοσμίως.

Παρά ταύτα, στις ανεπτυγμένες οικονομίες, βαφτίζουμε τη μη αύξηση των δικών μας εισοδημάτων «αύξηση των ανισοτήτων». Ο Τραμπ δε, περιέγραφε τις ΗΠΑ σαν να είναι η Βραζιλία πριν το Μουντιάλ του 2014. Στο μεταξύ, στη χώρα του, η χρονιά που πέρασε ήταν η καλύτερη οικονομικά μετά την ύφεση του 2008, με την ανεργία στο χαμηλότερο σημείο, και αυτοί που παραπονιούνται για την αύξηση των ανισοτήτων, ψήφισαν κάποιον που δήλωσε ξεκάθαρα πως θα ξηλώσει το κοινωνικό Obamacare!

Αυτοί που έμειναν πίσω

Και τα επιχειρήματα περί υποκρισίας δεν τελειώνουν εδώ. Υπάρχουν πράγματι κοινωνικές ομάδες στη Δύση που δυσκολεύονται πολύ να προσαρμοστούν στα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης. «Αυτοί που έμειναν πίσω» τους ονομάζει η αμερικάνικη αρθρογραφία. Είναι εκείνοι που ψήφισαν Τραμπ για να «ταρακουνήσουν τα πράγματα» (“to shake things up”).

Είναι οι ίδιοι που έδρεψαν τους καρπούς της βιομηχανικής επανάστασης και των πρώτων σταδίων της ψηφιακής επανάστασης, χάρη στο προβάδισμα που τους έδωσε η αμερικανική ηγεμονία και τα συνεπακόλουθα ανοίγματά της στις αγορές προς ανατολάς.

Αν κάποιος τους έλεγε, στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, ότι πολλοί μένουν άνεργοι στην Ελλάδα, επειδή μεταφέρονται οι βιομηχανίες ρουχισμού στη Βουλγαρία, μάλλον θα απαντούσαν κάτι σαν «έτσι είναι η ελεύθερη αγορά» και θα είχαν δίκιο.

Τώρα, που η εξέλιξη- που οι ίδιοι εκκίνησαν- μετέφερε ακόμα πιο ξεκάθαρα το πεδίο της αγοράς από το κρατικό στο παγκοσμιοποιημένο, η απάντηση είναι και πάλι «έτσι είναι η ελεύθερη αγορά», αλλά τώρα δεν το βλέπουν ακριβώς έτσι, γιατί δεν θέλουν να αλλάξει ο τρόπος που βγάζουν τα χρήματα. Αυτό, ως ένα σημείο είναι κατανοητό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν τους κάνει θύματα και, οπωσδήποτε, δεν δικαιολογεί την ψήφο στον ρατσισμό.

Όπως κάποιοι «έμεναν πίσω» σε επίπεδο κρατικό- ούτε καν στις ΗΠΑ δεν πήγαιναν όλα τέλεια για όλους πριν το 2008- ακριβώς επειδή έτσι λειτουργεί ο καπιταλισμός, τώρα κάποιοι μένουν πίσω σε επίπεδο παγκόσμιο.

Και, όπως γνωρίζουμε, στον καπιταλισμό, η στασιμότητα τιμωρείται. Με τις νέες τεχνολογίες να έχουν αλλάξει το τοπίο, λοιπόν, η απάντηση στα προβλήματα των δυτικών βρίσκεται στις νέες ευκαιρίες, μέσα στα iPhone τους και στις φθηνές μετακινήσεις. Ωστόσο, «νέες ευκαιρίες» σημαίνει περισσότερη δουλειά και, εδώ που τα λέμε, μία νέα αρχή.

Γ. ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Αυτή η νέα αρχή που θα μας ξεβολέψει, στην πολιτική μεταφράζεται σε ανασφάλεια και είναι βούτυρο στο ψωμί των απανταχού λαϊκιστών.

 «Είμαι πολιτικός και δεν με ενδιαφέρει τι λέει η στατιστική, αλλά το πώς αισθάνεται ο κόσμος», όπως είπε προεκλογικά ο Ρεπουμπλικάνος Ν. Τζίνγκρις. Είναι αυτή η ανασφάλεια που δίνει άλλοθι σε κάθε λογής τρελή επιλογή, από την Χρυσή Αυγή ως τον Τραμπ.

Θα πει κανείς ότι φταίνε και οι αντίπαλοι των λαϊκιστών, που αποδείχθηκαν ανεπαρκείς. Ίσως. Είναι και πολιτικό το θέμα άλλωστε. Εντούτοις, είναι το όποιο έλλειμμα οράματος από μέρους τους αρκετό, για να ψηφίσουμε τον κύριο «οι Μεξικάνοι είναι βιαστές»; Ή, αναλόγως, τους κυρίους «δώστε μας πίσω τη Βρετανία» και «θα βαράμε τα νταούλια»…;

Εάν ναι, τότε, όταν θα σκάνε οι βόμβες που μόνοι μας βάλαμε επιμελώς στα θεμέλια του συστήματός μας, του ίδιου του τρόπου ζωής μας, μία λέξη θα χαρακτηρίζει καλύτερα από όλες την κατάσταση: Δικαιοσύνη.