Ευρωπαϊκή Ένωση και Τουρκία: Μία χαμένη ευκαιρία

Από τη Θεσσαλονίκη
γράφει
ο Μιχάλης Δεμερτζής

Η ερώτηση «Τι είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ);», υπάρχουν δύο τρόποι να απαντηθεί.

Ο ένας αφορά σε αυτό που είναι τώρα και ο άλλος σε αυτό που συμβολίζει (ελευθερία, δημοκρατία, κράτος δικαίου κ.α.), το οποίο περιλαμβάνει και αυτό που θα ήθελε να είναι.

Ο σύνδεσμος μεταξύ των δύο- της πραγματικής και της θεωρητικής, «επιθυμητής» Ευρώπης- είναι η περίφημη, αιτούμενη πολιτική εμβάθυνση της Ένωσης.

Με άλλα λόγια, όποιος και αν είναι ο ακριβής ορισμός της, είναι σαφές πως η Ευρώπη είναι

περισσότερο τεχνοκρατική από όσο θα ήθελε η ίδια να είναι.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση, από τη μία, ενισχύει μοιραία τον τεχνικό της χαρακτήρα, από την άλλη, ωστόσο, της προσφέρει περιπτωσιακά κάποιες μοναδικές ευκαιρίες να σημειώσει αισθητή πρόοδο ως προς την πολιτική της ολοκλήρωση.

Δυστυχώς όμως, φαίνεται να τις αφήνει να περνούν ανεκμετάλλευτες.

Μία τέτοια ευκαιρία προσφέρει η Τουρκία, η οποία απειλεί απροσχημάτιστα την ασφάλεια της Ευρώπης. Ο Ρ. Τ. Ερντογάν, προαναγγέλλοντας νέο προσφυγικό κύμα, δηλώνει την περιφρόνησή του για τη συμφωνία με την ΕΕ και η τελευταία κάνει ότι δεν ακούει, όπως κάνει και ότι δεν βλέπει τα όσα συμβαίνουν εντός Τουρκίας, παρά μόνο έχει κολλήσει στην απροσδιόριστη απειλή, «έτσι και επανέλθει η θανατική ποινή…».

Όπως η Ελλάδα έχει κολλήσει στη μείωση του χρέους. Σε ένα θεωρητικό σενάριο δηλαδή, που αποσπά την προσοχή από την εν εξελίξει πραγματικότητα.

Στη γείτονα χώρα συλλαμβάνονται δημοσιογράφοι, διώκονται πανεπιστημιακοί, απολύονται δικαστικοί, λιντσάρονται πολιτικοί, βασανίζονται αντιφρονούντες, εκτελούνται Κούρδοι... Με λίγα λόγια, η Ρωσία του Πούτιν μοιάζει με Σουηδία μπροστά της, για να μην υπεισέλθουμε και στα περί αμφισβήτησης συνόρων και συνεργασίας με το Ισλαμικό Κράτος.

Οι κυρώσεις με τις οποίες απάντησε η ΕΕ στα παραπάνω, ήταν να παγώσει, μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις.

Σαν να απειλείς τον πεθαμένο με θάνατο. Παρεμπιπτόντως, το 2006 η ΕΕ πάγωνε τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, επειδή η Τουρκία δεν άνοιγε τα λιμάνια της στην Κύπρο!

Στο μεταξύ, αν τελικά τηρηθεί τυπικώς η συμφωνία για το προσφυγικό, θα καταργήσουμε και τη βίζα για τους Τούρκους πολίτες και, ακόμα πιο σημαντικό, πάγωμα ενταξιακών διαπραγματεύσεων δεν σημαίνει διακοπή των προενταξιακών κονδυλίων.

Αυτή η Τουρκία λαμβάνει, ακόμα, χρήματα στη βάση της γεωγραφικής επέκτασης του ευρωπαϊσμού!

Εδώ υπάρχει μία ευκαιρία για την ΕΕ.

Στην πολιτική, κάποιες φορές, είναι προτιμότερο να ανοίγεις ένα μέτωπο από το να παρακολουθείς αμήχανος τις εξελίξεις, ειδικά αν το μέτωπο είναι ήδη ανοικτό από απέναντι. Ενώ η ΕΕ περνάει κρίση ταυτότητας, η Τουρκία της κάνει το δώρο του έξωθεν ιδεολογικού, πολιτισμικού και μάλιστα όμορου αντιπάλου που αξιώνει συσπείρωση.

Το μακρινό Ισλαμικό Κράτος δεν θα μπορούσε να προσφέρει τέτοια ευκαιρία, καθώς οι διαφορές του με την Ευρώπη δεν είναι στα σημεία, είναι παντού.

Επιπλέον, η ΕΕ δεν ανταποκρίνεται στην πρόκληση ούτε καν τεχνικά. Η ενίσχυση της Europol και της Frontex, αν και προαναγγελθείσα, μένει στη θεωρία για την ώρα. Υπάρχει βέβαια και ο παράγων Συριζανέλ στα σύνορά της, αλλά αυτό είναι διαφορετικό ζήτημα. Ας κάνει πρώτα η ΕΕ τα δέοντα.

Σε κάθε περίπτωση, όταν ως Ένωση πρεσβεύουμε τις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, οφείλουμε να δίνουμε και τις αντίστοιχες μάχες προς την υπεράσπισή τους. Το λιγότερο, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο πολιτικός λόγος των Ευρωπαίων αξιωματούχων μπορεί και οφείλει να είναι αυστηρός και ξεκάθαρος και πάντα με τα σαφή ενοποιητικά στοιχεία που προκύπτουν εύκολα από την αντιδιαστολή με τη σημερινή Τουρκία.

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, οπωσδήποτε, είναι σημαντικό για την ΕΕ να έχει καλές σχέσεις με τη γείτονα. Ειδικότερα, όταν ενεργειακά και εμπορικά εξαρτόμαστε εν πολλοίς από την Ανατολή και οι σχέσεις με τη Ρωσία διάγουν κάκιστη περίοδο, είναι φυσιολογικό να είμαστε περισσότερο υπομονετικοί με τον Ερντογάν.

Εντούτοις, στη διεθνή πολιτική, η υπομονή είναι το ψευδώνυμο της αδυναμίας και, υπό τις παρούσες συνθήκες, οφείλουμε να παραδεχθούμε πως, εάν ως συνασπισμός που περιλαμβάνει την Γερμανία και τη Γαλλία (και την Ιταλία, την Ισπανία κτλ.) δεν μπορούμε να καταστήσουμε σαφές παγκοσμίως ότι έχουμε την ικανότητα να επιβάλλουμε κυρώσεις, ίσως είναι καλύτερα να το κλείσουμε το μαγαζί.