Επαναδιαπραγμάτευση χρέους με σκίσιμο μνημονίων;

Γράφει

ο Χρήστος Κατηφόρης

Ο κύκλος της μεταπολίτευσης σταδιακά κλείνει. Μένει ακόμη η απομυθοποίηση της ουτοπικής αριστερής ρητορικής. Στην Ελλάδα η απομυθοποίηση αυτή έχει καθυστερήσει 25, ίσως και 70 χρόνια…

Ο ευφυής Αλέξης Τσίπρας χρησιμοποιώντας τα ίδια δημαγωγικά εργαλεία του Ανδρέα Παπανδρέου (λαϊκισμός, προσφυγή στο συναίσθημα και όχι στη λογική, καταγγελία ξένων δυνάμεων για την κακοδαιμονία μας κλπ) και με αφορμή την εξαθλίωση και την οργή μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού στη διάρκεια της κρίσης, πήρε τη ρεβάνς από τον Ανδρέα Παπανδρέου, 34 χρόνια μετά. Όπως τότε το 1981 ο Ανδρέας παρέσυρε και

εγκλώβισε στις ακτίνες του πράσινου ήλιου την ελληνική αριστερά, έτσι το 2015 η νεοκομμουνιστική αριστερά του Αλέξη παρέσυρε και εγκλώβισε μέσα στην «ανατέλλουσα Ελπίδα» μεγάλο τμήμα των πάλαι ποτέ πρασινοφρουρών, κρατιστών και συνδικαλιστοπατέρων του βαθέως ΠΑΣΟΚ. 

 Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ τιμωρήθηκαν ως όφειλαν για την επί 30 έτη κοντόφθαλμη, άπληστη ελλειμματική και συχνά κλεπτοκρατική τους συμπεριφορά που οδήγησε τελικά τη χώρα στην ατιμωτική προσφυγή στα μνημόνια και το διεθνή οικονομικό έλεγχο το 2010. Ταυτόχρονα, η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ τιμωρήθηκαν και για τις ολιγωρίες, παλινωδίες και διγλωσσίες κατά τη διαχείριση της κρίσης μετά το 2010 οι οποίες οδήγησαν σε αδικαιολόγητη και περιττή αύξηση του βάθους και της διάρκειας των αναπόφευκτων επιπτώσεων της κρίσης σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Ο σοφός λαός τελικά έδωσε με την ψήφο του τιμωρίες στον καθένα από τους δύο ανάλογες με το μέγεθος της διαφθοράς και κακοδιοίκησής τους. Το άλλοτε παντοδύναμο ΠΑΣΟΚ όπου κυβέρνησε περισσότερο και κακοδιαχειρίστηκε περισσότερο δημόσιο χρήμα και συνάμα έκανε και τα πιο σοβαρά λάθη μετά το 2009 έχει πλέον 13 μόνο βουλευτές στο κοινοβούλιο, ενώ η ιστορική ΝΔ  έχει πλέον 76! 

Η ΝΔ παρά το τιτάνιο έργο που έκανε από το καλοκαίρι του 2012 που ανέλαβε και παρά τα ορθά που συχνά έλεγε ή έπραττε, δεν έπεισε ακριβώς λόγω του «ανέντιμου» πρότερου βίου, όπως ακριβώς ο ψεύτης βοσκός στην γνωστή ιστορία, τον οποίο όταν πράγματι ήρθαν οι λύκοι μα φάνε το κοπάδι του, κανείς χωριανός δεν τον πίστεψε και δεν προσέτρεξε για βοήθειά του…. Αναγκασμένη να ισορροπήσει τριπλά μεταξύ της «λαϊκής δεξιάς» του εσωτερικού της, της συγκυβέρνησης με τον ιστορικό της αντίπαλο το ΠΑΣΟΚ το οποίο δεν συμφωνούσε να καταργηθεί ούτε καν ο αναχρονιστικός συνδικαλιστικός νόμος του 1982 (όπου οδήγησε στη συνδιοίκηση εργοστασίων και ΔΕΚΟ από εμπαθείς και εγκάθετους συνδικαλιστές), και της καχύποπτης και υπερβολικής στις απαιτήσεις της τρόϊκας, η ΝΔ δεν κατάφερε να πείσει ούτε καν για εκείνα τα καλά που έκανε, ούτε καν τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους της! Παρέλαβε το 2012 οικονομία σε ιλιγγιώδη κατρακύλα με ρυθμό 9% και δημοσιονομικό έλλειμμα 8,6% του ΑΕΠ και 90% πιθανότητα τριπλής χρεοκοπίας (κρατικής, τραπεζικής και εξόδου από το ευρώ). Μέσα σε 2,5 έτη παρέδωσε το 2014 οικονομία σε μικρή άνοδο 0,7%, με συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα μόλις 1,6% του ΑΕΠ και σχεδόν μηδενικές πιθανότητες εξόδου από το ευρώ (τουλάχιστον μέχρι τον Οκτώβριο του 2014). Παράλληλα ανακεφαλαιοποίησε επιτυχώς τις τράπεζες οι οποίες είχαν χρεοκοπήσει μετά το PSI, απέσπασε μείωση επιτοκίων και αναβολή πληρωμής των περισσοτέρων τόκων του δημοσίου χρέους για 10 έτη, με την επαναγορά χρέους (DBB) μείωσε περαιτέρω το δημόσιο χρέος κατά άλλα 20 δισεκ, σταθεροποίησε την εκρηκτική άνοδο του χρέους και της ανεργίας, αποκατέστησε την εμπιστοσύνη των αγορών πουλώντας σε αυτές κρατικά ομόλογα τον Απρίλιο μετά από 4 έτη αποκλεισμού μας, μείωσε την εξάρτηση των τραπεζών μας από την ΕΚΤ και τον ELA από τα 130 στα 40 δις.

Παρόλα αυτά τα δύσκολα που επετεύχθησαν, το πρόβλημα ήταν ότι η αναγκαία δημοσιονομική και εν γένει μακροοικονομική σταθεροποίηση έγινε με τη λάθος συνταγή, της αποσταθεροποίησης της ιδιωτικής οικονομίας, δηλ. την φτωχοποίηση πολλών επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Αυτό και πλήρωσε εκλογικά και πολιτικά η ΝΔ.

 Για την συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ  - Ανεξάρτητων Ελλήνων οι προσδοκίες που έχουν καλλιεργηθεί είναι πολλές και μεταξύ τους αντιφατικές. Η μεγαλύτερη ίσως αντίφαση μεταξύ όλων των αντιφάσεων που υποστηρίζουν παγίως τα δύο κόμματα αυτά θυμίζουμε είναι εκείνη μεταξύ την κατάργησης των μνημονίων και της ταυτόχρονης ελάφρυνσης του δημοσίου χρέους. Στα πρώτα χρόνια της κρίσης ζητούσαν μείωση του χρέους χωρίς όμως να δέχονται μέτρα μείωσης του τερατώδους ετήσιου ελλείμματος. Σήμερα που έχει επιτευχθεί δημοσιονομική ισορροπία με τα μέτρα λιτότητας, πολλοί ψηφοφόροι περιμένουν από τη νέα συγκυβέρνηση αφενός μείωση της φορολογίας και αύξηση των δημοσίων δαπανών, δηλ. παύση της λιτότητας και αφετέρου περιμένουν και ένα τρίτο «κούρεμα» του δημοσίου χρέους (μετά εκείνων του PSI και του DBB του 2012) μέσα από μια σκληρότερη διαπραγμάτευση με τους ευρωπαίους.

Ας υπογραμμίσουμε λοιπόν την εξής αναπόφευκτη αλήθεια για να μην σχηματίζονται ψευδείς προσδοκίες: Η επαναδιαπραγμάτευση του χρέους δεν συμβιβάζεται με το σκίσιμο των μνημονίων, δηλ. την κατάργηση της λιτότητας. Μάλλον το αντίθετο! Η προτιθέμενη απειλή της ελληνικής κυβέρνησης για παύση πληρωμών προς τους πιστωτές ώστε αυτοί να της μειώσουν το χρέος, για να είναι αξιόπιστη απειλή, πρέπει να συνυπάρχει με δημοσιονομική ισορροπία, δηλ. μικρό δημοσιονομικό πλεόνασμα, όπως τώρα, δηλ. με διατήρηση της «λιτότητας» στις δαπάνες και των υψηλών φόρων που επέβαλαν οι "μνημονιακές" κυβερνήσεις. Μόνο με τα παρόντα ισοσκελισμένα δημόσια οικονομικά μπορούμε να απειλήσουμε αξιόπιστα (credible threat) για παύση εξυπηρέτησης του χρέους μας εάν αυτό δεν μειωθεί. Εννοείται ότι πιθανή παύση πληρωμών έχει πολλαπλές επιπρόσθετες επιπτώσεις στο τραπεζικό κύκλωμα και τις επιχειρήσεις, δηλ. πλήττει την ανάκαμψη, μέσω της επιδέινωσης της ρευστότητας και του δανεισμού προς τον ιδιωτικό τομέα, αλλά χάριν του επιχειρήματος ας απλοποιήσουμε τα πράγματα, θεωρώντας μηδενικές τις παράπλευρες αυτές συνέπειες. Ας ξεκαθαρίσουμε ότι αν επιστρέψουμε στα ελλείμματα όπως παλαιά επειδή λ.χ. αν καταργήσουμε τον ΕΝΦΙΑ ή αν ξαναδώσουμε στους συνταξιούχους τον 13ο μισθό (αποφάσεις που φυσικά όλοι οι Έλληνες θα επιθυμούσαμε να ληφθούν), δεν μπορούμε ταυτόχρονα να ζητάμε μείωση χρέους. Αντιθέτως, τερματισμός της "λιτότητας", θα απαιτήσει ή θα οδηγήσει σε νέο "μνημόνιο" αφού θα απαιτήσει χρηματοδότηση, άρα περισσότερο υπό αίρεση δανεισμό από τους εταίρους ή τις αγορές.

Συνεπώς, οι πολιτικές οικονομικής λιτότητας (μείωση δαπανών και αύξηση εσόδων) που αναγκάστηκαν οι κυβερνήσεις της περιόδου 2010-2014 να ακολουθήσουν ώστε να περιορίσουν την ετήσια ιλιγγιώδη παραγωγή νέου χρέους (23 δισεκ το 2008, 36 δισεκ το 2009 και 24 δισεκ το 2010) και στις οποίες σημειωτέον δεν «έβαλαν πλάτη» ποτέ ούτε ο Τσίπρας ούτε ο Καμμένος, και χωρίς βέβαια να υποδεικνύουν εναλλακτική στρατηγική, ήταν αναγκαία προϋπόθεση για να μπορούν σήμερα ο Αλέξης και ο Πάνος να πάνε με «τσαμπουκά» στην Ευρώπη να ζητήσουν μείωση του χρέους. Αν δεν είχαν κλείσει την δημοσιονομική ψαλίδα, οι προηγούμενοι «προσκυνημένοι» και «μνημονιακοί», δεν θα μπορούσαν σήμερα οι «πατριώτες αντιμνημονιακοί» να πάνε με αξιώσεις στις Βρυξέλες με αίτημα την περαιτέρω απομείωση του χρέους.

Και ας θυμηθούμε βεβαίως ότι στο αίτημα περαιτέρω ελάφρυνσης του χρέους το οποίο υποβλήθηκε από το δίδυμο Σαμαρά και Στουρνάρα με συνεργατικό και όχι συγκρουσιακό τρόπο ήδη από το Νοέμβριο του 2012 και το τότε Eurogroup υποσχέθηκε περαιτέρω διευθέτηση του χρέους με την προϋπόθεση της επίτευξης πρωτογενών πλεονασμάτων προϋπόθεση την οποία εκπληρώσαμε ήδη από το 2013.

Άρα δύο και μόνο είναι οι επιλογές: Ή επιστροφή στα ελλείμματα, άρα αναγκαστικά στην αύξηση χρέους με νέα μνημόνια ή δημοσιονομική πειθαρχία και αξιόπιστη άσκηση πολιτικής πίεσης για περαιτέρω μείωση χρέους. Και επιστροφή στα ελλείμματα («σκίσιμο μνημονίων») και μείωση χρέους δεν συνδυάζονται και δεν είναι εφικτά! Εκτός βεβαίως αν βρούμε πρώτα επιπλέον έσοδα από τους πολύ πλουσίους ή την φοροδιαφυγή, στόχο που όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις από το 1981 και μετά έθεσαν, αλλά ουδέποτε πέτυχαν….

Στο μεταξύ υπάρχουν πιο ασφυκτικά δεδομένα που περιπλέκουν τα παραπάνω. Μέχρι να ολοκληρωθεί η μεγάλη διαπραγμάτευση για το χρέος η οποία μπορεί να τραβήξει μέχρι το καλοκαίρι και ακόμη και αν διατηρεί η κυβέρνηση το πρωτογενές πλεόνασμα, δηλ. διατηρεί μηδενικό το δημοσιονομικό κενό, κατά παράβαση των προεκλογικών της υποσχέσεων για παροχές και ελαφρύνσεις, προκύπτει σημαντικό χρηματοδοτικό κενό μέχρι τέλους Μαρτίου. Μέχρι τέλος Μαρτίου πρέπει να βρούμε 11 δισεκ. για αποπληρωμή εντόκων, δανείων από το ΔΝΤ κλπ. Δύο επιλογές ανοίγονται μπροστά μας. Ή κάνουμε κωλοτούμπα και δεχόμαστε τελικά την τρόικα και ολοκληρώνουμε με επιτυχία την 5^η αξιολόγηση του μνημονίου και λαμβάνουμε τα 7 δισεκ από το ΔΝΤ και το 1,9 δισεκ από την ΕΚΤ (πρόγραμμα επιστροφής κερδών από τα πρόγραμμα αγοράς ομολόγων) και παραμένουμε συνεπείς και αξιόχρεοι ή προτιμάμε την σύγκρουση που υποσχεθήκαμε και κάνουμε στάση πληρωμών! Τρίτος δρόμος δεν υφίσταται.

Καλή φώτιση λοιπόν στο Σύριζα και Καλή δύναμη στην χιλιοβασανισμένη Ελλάδα μας!