Επίκαιρος ο φιλελεύθερος σοσιαλισμός

Γράφει η Μονίκ Καντό Σπερμπέρ

 

 

 

Στην πλαϊνή στήλη του grpost, δημοσιεύεται άρθρο με τίτλο «Ο συγκερασμός φιλελευθερισμού και δημοκρατικού σοσιαλισμού».

Σε συνέχεια αυτού δημοσιεύουμε σήμερα άρθρο της φιλοσόφου και διευθύντριας ερευνών του CNRS, το οποίο είναι το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας.

«Ο σοσιαλισμός εμφανίστηκε σε ιδιαίτερες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες: στις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης στην Ευρώπη του 19ου αιώνα. Αναπτύχθηκε σε ένα οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο που σήμερα έχει ξεπεραστεί εντελώς.
Στη διάρκεια της ταραγμένης ιστορίας του προσπάθησε να συγκεράσει αντιτιθέμενα στοιχεία ή παραδόσεις:

Μια ηθική έμπνευση και μια επιστημονική θεωρία, μια φιλοσοφία της ελευθερίας και ένα ιδεώδες της βίαιης επανάστασης, ένα αίτημα δημοκρατίας και μια συγκεντρωτική και αυταρχική αντίληψη για τη δημόσια δράση, το σεβασμό του ατόμου και τη λατρεία της κρατικής εξουσίας, χωρίς ποτέ να αντιμετωπίσει ριζικά τις ανακολουθίες που μπορούσαν να προκύψουν από τόσο διαφορετικές δεσμεύσεις.
Έχει έρθει η στιγμή να σκεφτούμε για την ταυτότητα του σοσιαλισμού.

Η επιστροφή στη φιλελεύθερη σοσιαλιστική παράδοση είναι σήμερα ωφέλιμη.

Οι φιλελεύθεροι σοσιαλιστές θέλησαν να υπερασπιστούν φιλελεύθερες ιδέες με μιαν αληθινά σοσιαλιστική στράτευση.

Στα μάτια των σοσιαλιστών που ήσαν προσδεμένοι σε μια μαρξίζουσα ορθοδοξία και κυρίως αντιτάσσονταν στο φιλελευθερισμό, αυτό αρκούσε για την καταδίκη τους.
Αυτό που καθιστά, ωστόσο, άδικη αυτήν την καταδίκη είναι το ότι αυτές οι ιδέες, οι ταυτόχρονα φιλελεύθερες (γιατί εξέφραζαν την υπεράσπιση όλων των ελευθεριών) και σοσιαλιστικές (γιατί αρνούνταν όλες τις μορφές υποδούλωσης που η άσκηση των ελευθεριών μπορεί μερικές φορές να δημιουργεί) βρίσκονται σήμερα στο επίκεντρο του στοχασμού των σοσιαλιστών.

Πώς μπορούμε να παλέψουμε ενάντια στις δυνάμεις κυριαρχίας που υποκινούνται από τις αγορές;

Πώς μπορούμε να δράσουμε έτσι ώστε η ιδιοκτησία, που είναι εργαλείο χειραφέτησης, να μην μετατρέπεται σε μέσο καταπίεσης αυτών που δεν κατέχουν τίποτα;
Πώς μπορούμε να εγγυηθούμε σε όλους τους πολίτες τη δυνατότητα μιας αληθινής πρωτοβουλίας στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό πεδίο;
Βλέπουμε ότι η φιλελεύθερη έμπνευση στο σοσιαλισμό δεν περιορίζεται στην αναγνώριση του ρόλου των αγορών.

Συμβάλλει πάνω απ’ όλα στο να θέτει το ζήτημα της κυριαρχίας και να επιδιώκει με συγκεκριμένους τρόπους την αλληλεγγύη.

Θέλει να κατανοήσει τι ακριβώς σημαίνει εμβάθυνση της δημοκρατίας και ενίσχυση της αυτονομίας όλων.
Σημασία της κοινωνίας πολιτών, πλούτος του κοινωνικού κόσμου (συνδικαλιστικού και συνεταιριστικού), υπευθυνότητα, στοχασμός για το άτομο, ευρωπαϊκός φεντεραλισμός, όλα αυτά τα συνθήματα του σύγχρονου πολιτικού στοχασμού είναι συστατικά στοιχεία της φιλελεύθερης σοσιαλιστικής σκέψης.
Ο φιλελεύθερος σοσιαλισμός είναι μια μη δογματική και ανοιχτή παράδοση του σοσιαλισμού, της οποίας η πολιτική αξιοπιστία φαίνεται να έχει σε μεγάλο βαθμό επιβεβαιωθεί από την ιστορία των τελευταίων είκοσι χρόνων.
Είναι γεγονός ότι ένα μεγάλο τμήμα του σοσιαλιστικού κινήματος συγκροτήθηκε ενάντια στο δόγμα του laisser-faire που πηγάζει από τη φιλελεύθερη θεωρία, ενάντια στο οικονομικό χάος, τις αδικίες, την κοινωνική διάλυση που προκάλεσε η ελεύθερη αγορά.
Γι’ αυτό το λόγο συνδέουν συχνά το σοσιαλισμό με τον κρατισμό.

Αλλά ένα μεγάλο μέρος της σοσιαλιστικής παράδοσης υπήρξε αντίθετο στον κρατισμό.
Από τις απαρχές του σοσιαλισμού, στα μέσα του 19ου αιώνα, βλέπουμε να εμφανίζεται ένας σοσιαλισμός των ελευθεριών, που έχει πολλές κοινές πεποιθήσεις με το φιλελευθερισμό: άρνηση της συλλογικής ιδιοκτησίας, υποστήριξη των δημόσιων ελευθεριών και του ρεφορμισμού, φροντίδα για το άτομο, αναγνώριση της κοινωνικής αυτονομίας, δυσπιστία απέναντι στο κράτος ή ακόμη και υπεράσπιση της οικονομικής ελευθερίας και της αγοράς.

Είναι η περίπτωση του Προυντόν και των επιγόνων του Φουριέ.

Παράλληλα, από τα τέλη του 19ου αιώνα, πολλοί φιλελεύθεροι έδειξαν ευαισθησία για το κοινωνικό ζήτημα και ανέπτυξαν έναν στοχασμό για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να εξαλειφθούν οι αδικίες της αγοράς.
Η ριζική αντιπαράθεση φιλελεύθερης και σοσιαλιστικής θεωρίας αρχίζει από τη στιγμή -στη δεκαετία του 1880- που ο σοσιαλισμός γίνεται σχεδόν αποκλειστικά μαρξιστικός.
Πριν από αυτή τη χρονική στιγμή το σοσιαλιστικό κίνημα ήταν πολύ πιο πολύμορφο. Ορισμένοι σοσιαλιστές αρνούνταν, όπως και οι φιλελεύθεροι, τον ιστορικό ντετερμινισμό και την κολεκτιβοποίηση των μέσων παραγωγής και ανταλλαγής.

Και ευνοούσαν τις ελεύθερες οργανώσεις των εργαζομένων, τις κοινωνικές ομαδοποιήσεις της βάσης, τις πρωτοβουλίες της κοινωνίας, την ελεύθερη οργάνωση της επιχείρησης, την αυτόνομη κοινοτική διεύθυνση.
Το πρόγραμμα του φιλελεύθερου σοσιαλισμού είναι σήμερα περισσότερο επίκαιρο.

Ο σοσιαλισμός είναι ένα σχέδιο ατομικής και συλλογικής χειραφέτησης.

Σε έναν κόσμο που μετασχηματίζεται, ο σοσιαλισμός πρέπει να βρει δρόμους κοινωνικά ωφέλιμης ανάπτυξης, πρέπει να εξαλείψει τις νέες ανισότητες, να δώσει στα πρόσωπα μέσα δράσης που θα αντιστοιχούν στις νέες ανάγκες του σημερινού κόσμου.
Ο φιλελεύθερος σοσιαλισμός αρνείται τόσο τη διοικούμενη οικονομία όσο και την ιδέα ότι ο καπιταλισμός μπορεί να αυτορυθμίζεται αυθόρμητα.

Η επεξεργασία κανόνων που πρέπει να εφαρμόζονται στην οικονομική ζωή, στην κλίμακα του έθνους, της Ευρώπης και του κόσμου, είναι ένα από τα μείζονα πολιτικά καθήκοντα».