Η διαπίστωση της αποτυχίας

Γράφει

Ο Γιάννης Πρετεντέρης

Να κάνουμε μια διαπίστωση.
Ολες οι αποφάσεις, οι διεργασίες και οι κινήσεις των τελευταίων εβδομάδων- από το «μνημόνιο 2» και τα πρόσθετα φορολογικά μέτρα ως το γαλλικό ή το γερμανικό σχέδιο για το χρέος - έχουν μια κοινή αφετηρία: το μνημόνιο που συμφωνήθηκε πέρυσι απέτυχε.
Απέτυχε και στους τρεις στόχους του:
* Δεν κατάφερε να ξαναβγάλει την Ελλάδα στις αγορές μέσα στο 2012- μόνο η Χαλιμά μπορεί ακόμη να θεωρεί κάτι τέτοιο εφικτό... Αρα, δεν αντιμετώπισε αποτελεσματικά το πρόβλημα του δανεισμού.

* Δεν κατάφερε να ελέγξει ή να απαλύνει
 το δημόσιο χρέος, απλώς το έκανε επαχθέστερο. Αρα, δεν αντιμετώπισε αποτελεσματικά το πρόβλημα του χρέους.

* Δεν κατάφερε να διεκπεραιώσει τη δημοσιονομική προσαρμογή λόγω της ύφεσης στην οποία βύθισε την ελληνική οικονομία. Αρα, δεν αντιμετώπισε αποτελεσματικά ούτε το πρόβλημα του ελλείμματος.

Υπό αυτή την έννοια, όλες οι κινήσεις, οι πρωτοβουλίες και οι διαπραγματεύσεις που αναφέραμε δεν αποτελούν παρά μια έμπρακτη ομολογία αποτυχίας. Αποτυχία την οποία πλέον παραδέχονται τα εγκυρότερα όργανα του διεθνούς Τύπου (από τον «Guardian» και τη «Wall Street Journal» ως τον «Εconomist», τη «Μonde» και τους «Financial Τimes» ) και οι σοβαρότερες υπογραφές τους.

Θα ήθελα να υπενθυμίσω στους αναγνώστες ότι από την πρώτη στιγμή της υπογραφής του μνημονίου παρατηρούσαμε εδώ (και κατ΄ επανάληψη) ότι η κυρίαρχη κουβέντα που είχε ξεσπάσει ήταν άγονη- «δίκαιο ή άδικο», «δεξιό ή αριστερό», «σοσιαλιστικό ή νεοφιλελεύθερο», «χρήσιμο ή αναγκαίο», όλα αυτά δεν αποτελούν παρά ιδεολογικές αξιολογήσεις του μνημονίου, τις οποίες μπορούμε να κουβεντιάζουμε μέρες και νύχτες.

Και ότι το ζήτημα δεν ήταν να ασκηθεί στο μνημόνιο έλεγχος πολιτικής ορθότητας ή ιδεολογικής καθαρότητας ή κοινωνικής ευαισθησίας, αλλά οικονομικής αποτελεσματικότητας. Αν δηλαδή μπορεί (και με ποιο κόστος) να υλοποιήσει τους στόχους που το ίδιο θέτει.

H απάντησή μας ήταν αρνητική: δεν μπορεί. Διότι (συνοπτικά) η συνταγή του μνημονίου βυθίζει τη χώρα στην ύφεση και η ύφεση όχι μόνο επιβαρύνει το χρέος αλλά τινάζει στον αέρα ακόμη και την προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής, αφού διαλύει τα δημόσια έσοδα- δεν είναι καμιά σοφία: α΄ έτος, μάθημα Οικονομικής Πολιτικής σε οποιαδήποτε αξιοπρεπή οικονομική σχολή του πλανήτη.

Δεκατέσσερις μήνες αργότερα, μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι αυτό ακριβώς συνέβη. Πράγμα ευχάριστο για τα Οικονομικά, επειδή αποδεικνύει ότι σωστά μάς τα μάθαιναν οι καθηγητές μας. Πράγμα δυσάρεστο για τη χώρα, επειδή αποδεικνύει ότι πέσαμε σε μαθητευόμενους μάγους.

Και τώρα προσπαθούν να το πάρουν διαφορετικά- αλλά έχοντας σπαταλήσει είκοσι έναν μήνες διακυβέρνησης, δεκατέσσερις μήνες μνημονίου και απίστευτες ποσότητες πολιτικού κεφαλαίου και κοινωνικής ανοχής. Αντε τώρα να ξαναβρείς όσα χάθηκαν!

Ακόμη και μια αποτυχία όμως μπορεί να αποδειχθεί εποικοδομητική. Υπό δύο προϋποθέσεις:

Οτι η τρόικα και οι πολιτικοί προϊστάμενοί της θα αντιληφθούν το αδιέξοδο της συνταγής που έχουν επιβάλει στη χώρα.

Οτι η κυβέρνηση θα προφθάσει να κάνει μερικές διορθωτικές κινήσεις προτού καταρρεύσει ολοσχερώς το μαγαζί.

Για να είμαστε εντελώς ειλικρινείς, το δεύτερο εξαρτάται από το πρώτο. Και ως τώρα δεν βλέπω καμία διάθεση ούτε αυτοκριτικής ούτε αναθεώρησης. Ισα-ίσα. Επιμένουν τόσο πολύ ότι πρόκειται για μονόδρομο ώστε πιέζουν ακόμη και την αντιπολίτευση να τον αποδεχθεί.

Ξέρετε γιατί; Επειδή η κυρίαρχη αντίληψη στις Βρυξέλλες είναι ότι το μνημόνιο απέτυχε όχι επειδή ήταν αδύνατον να πετύχει αλλά επειδή είτε δεν εφαρμόστηκε σωστά είτε δεν εφαρμόστηκε αρκετά. Και ότι υπεύθυνοι για την αποτυχία του είναι εκείνοι που αντέδρασαν στην εφαρμογή του- μια θεωρία την οποία διακινούσε ως πρόσφατα στην Ευρώπη και η ίδια η κυβέρνηση...

Το πρόβλημα είναι ότι αυτόν τον πεισματάρικο δογματισμό ανακυκλώνουν στην Ελλάδα και όσοι (πολιτικοί, ειδικοί, δημοσιογράφοι...) έσπευσαν άκριτα, αβασάνιστα και αστόχαστα να υιοθετήσουν εξαρχής την «αναγκαιότητα του μνημονίου» ή (ακόμη χειρότερα) τον... σωτηριολογικό του (!) χαρακτήρα. Εκτεθειμένοι, επιμένουν απλώς να εκτίθενται περισσότερο.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ο ρόλος της κυβέρνησης είναι κρίσιμος. Εξαιρετικά κρίσιμος. Οχι για να καταστήσει αποδοτική μια καταστροφική συνταγή, αυτό δεν γίνεται. Αλλά για να πείσει τους ευρωπαίους εταίρους μας ότι (με αυτήν ή με την επόμενη κυβέρνηση) θα πρέπει να ξαναδούν όλο το σχέδιο από την αρχή.

Και ότι αυτή η εισήγηση δεν είναι υπεκφυγή μπροστά στο κόστος της προσαρμογής. Αλλά αναγκαιότητα που προκύπτει από τη διαπίστωση της αποτυχίας.